Khâu nhục là món thịt ba chỉ hầm nhừ cách thủy, mang hương vị thơm ngon đặc biệt, từ lâu đã trở thành món ăn đặc sản, thường được dùng trong cỗ bàn sang trọng hoặc để tiếp khách phương xa của đồng bào Tày Nùng. Khâu nhục là món ăn dân dã nhưng lại mang ý nghĩa tinh thần rất lớn, cách bài trí miếng thịt lên đĩa theo hình dạng một quả đồi nhỏ đang nhô cao thể hiện ý chí và sự lớn mạnh trong tương lai.
Do đó, đây là món ăn gần như không thể thiếu trong các ngày lễ quan trọng của cộng đồng dân tộc Tày-Nùng. Khâu nhục được những người Nùng di cư từ Trung Quốc mang đến Việt Nam. Tuy nhiên qua mỗi vùng miền, khâu nhục lại được chế biến hơi khác nhau một chút, song có một điểm chung, đó là món thịt này thật mềm, béo ngậy và thơm ngon, rất quyến rũ. Cái tên “khâu nhục” xuất phát từ phiên âm tiếng Hoa: “Khâu” có nghĩa là “hấp đến mềm rục”, còn “nhục” có nghĩa là “thịt”, do đó nếu dịch đúng có thể hiểu là “Thịt được hấp rục” – hay hấp đến chín nhừ
– “Khâu” 扣: có nghĩa là “hấp đến mềm rục”
– “Nhục” 肉: có nghĩa là “thịt”
Muốn có món khâu nhục ngon phải công phu từ khâu chọn thịt. Thịt ba chỉ của con lợn 70-80kg là vừa không bị béo quá, phải là thịt ba chỉ ngon (không lấy thịt ba chỉ bị long), ước lượng mỗi bát khâu nhục là 8 miếng, mỗi bát khoảng 0,5kg thịt, làm bao nhiêu bát thì cứ thế nhân lên.
Phương Pháp Chế Biến
Thông thường thịt được chọn là thịt lợn ba (khoảng 500gr). Nhưng, tùy thích mà có thể chọn thịt quay là phần thịt mông, thịt nọng hay ba chỉ. (Có người thích sử dụng một miếng thịt tươi và tẩm ướp với xì dầu, ngũ vị hương, hành tỏi rồi chiên vàng để thay cho thịt quay).
Chuẩn bị: 100 – 250gr cây môn ngọt. Tước vỏ, rửa sạch, cắt ngang thành miếng dày bằng miếng thịt quay. Kỹ thuật cắt miếng môn cho đẹp mắt là cắt ngang ở phần cuống lớn nhưng ở đoạn mà thân cây môn nhỏ lại thì cắt dọc lại cho miếng môn đều hơn. Nếu miếng môn cắt đều tay thì khi trình bày, món ăn sẽ đẹp mắt hơn. Môn ngọt là loại cây giống như dọc mùng mà người ta hay dùng kèm canh chua. Nhưng môn ngọt cây nhỏ và thấp; thân môn ngọt chắc, có mô xốp kín và có vị ngọt hơn dọc mùng.
Chủng loại cây môn này tùy theo vị, theo dáng và màu cây được phân loại đại khái như môn ngọt, môn Tàu, chột nưa v.v… Các bạn có thể dùng dọc mùng để thay thế cho môn ngọt, món ăn không vì vậy mà dở đi. Một ít rau cải cúc (tần ô) lặt lấy phần lá, không lấy cọng, rửa sạch để ráo.
Thịt ba chỉ cạo sạch lông, rửa sạch để ráo nước, cắt miếng to khoảng 0,5kg cho vào nồi luộc chín tới. Vớt thịt ra để nguội rồi dùng que nhọn đâm chi chít nhiều lần liên tục lên bì lợn, châm thịt kỹ để bì có khả năng hấp thụ nước cho thật mềm, càng châm kỹ miếng thịt sẽ càng ngon mềm hơn. Cho thịt vào chậu giấm ngâm, sau đó vớt ra tẩm tiếp húng lìu, xì dầu và bỏ vào chảo mỡ chao vàng miếng thịt; lấy ra để ráo mỡ và nguội.
Khoai môn hoặc khoai lang gọt vỏ, thái miếng cho vào mỡ chao giòn, vớt ra để nguội. Gia vị của món khâu nhục rất cầu kì. Lá tàu soi (một loại rau muối mặn dùng để làm thức ăn mặn của người Hoa, Tày, Nùng ở Lạng Sơn), đem rửa cho hết sạn và độ mặn, băm nhỏ rồi trộn đều với tương tàu choong, xì dầu, húng lìu, tỏi giã nhỏ xếp xuống dưới đĩa, trên là khoai môn hoặc khoai lang.
Pha hỗn hợp gia vị: Phân lượng gia vị dùng trong hỗn hợp này không tuyệt đối đúng, các bạn hãy nếm thử thịt quay trước để thăm chừng vị thịt mặn lạt rồi gia giảm chút ít lượng gia vị theo khẩu vị riêng của mình. Nhất là ở phần chao, nếu bạn chọn loại chao nào, đỏ, trắng hay nâu gì đó… thì món ăn sẽ đậm mùi vị chao đó.
Muỗng súp xì dầu ngon + 1 muỗng súp đường + 3gr bột ngũ vị hương + ½ muỗng súp hành tỏi băm nhuyễn + 1 hoặc 2 miếng chao chừng 20gr đánh nhuyễn + 1 muỗng súp dầu ăn + 1 chén nước khoảng 100cc + ¼ muỗng cà phê muối. Cho hỗn hợp gia vị vào một cái chảo, bắc lên bếp, nhỏ lửa khuấy đều cho tan đường, nếm lại, tùy thích thêm chút đường hoặc nước cho hỗn hợp có vị mặn ngọt rất nhẹ là được vì trong quá trình hấp, vị thịt còn tiết ra sẽ làm cho món ăn ăn đậm đà hơn.
Cho phần môn cắt nhỏ và thịt vào chảo đảo nhẹ tay, quan sát thấy môn sẽ hút nước xào làm cho nước cạn bớt và khi thấy tất cả môn hút đều nước xào và vẫn còn nguyên miếng thì tắt lửa ngay, nếu xào lâu, môn sẽ teo tóp đi và nhả phần nước xào ra lại.
Hấp thịt: Chuẩn bị xửng hấp nhiều nước. Thái thịt thành từng miếng độ dày mỗi miếng khoảng 1,5cm (mỗi bát 8 miếng) xếp thịt lên trên đĩa thành hình tròn, úp bát to vào lật lại để nguyên đĩa, xếp từng bát thịt vào nồi hấp cách thủy độ 3-4 giờ cho thịt chín và mềm nhừ. Gắp từng miếng thịt và từng miếng môn sắp vào lòng bát chen kẽ đều nhau cho đầy đến 2/3 bát. Trải đều lá tần ô cho thật đầy vun lên khỏi miệng bát, để khi hấp rau sẽ mềm xuống bằng mặt bát là vừa, khoảng 5 –7 phút sau khi nước sôi, mở nắp xửng quan sát thấy lớp rau tần ô chín mềm là được, dùng đũa vén lại lớp rau cho gọn, mang bát thịt ra để nguội bớt.
Dùng một dĩa sâu lòng (vì có nước hấp khá nhiều trong tô thịt) úp lên mặt bát thịt rồi lật ngửa lại để trút thịt ra, rắc thêm chút tiêu bột lên mặt thịt. Dọn kèm chén xì dầu pha chút giấm đỏ, ớt tươi cắt lát để chấm kèm nếu thích. Món ăn này thích hợp với tiết trời lạnh. Khi ăn người ta thường gắp một đũa có cả thịt và hai loại rau để thưởng thức cho nên khi chặt thịt, cắt môn… chỉ nên làm miếng vừa phải. Khi xếp cỗ hoặc bày mâm, bê bát khâu nhục ra ăn nóng. Mùi vị thật thơm ngon
Khâu nhục có thể ăn với cơm hoặc xôi, nhưng ngon nhất vẫn là ăn với bánh gật gù.
