Site icon Tạp chí Đáng Nhớ

Tại sao cá voi không bị ung thư?

TẠI SAO CÁ VOI KHÔNG BỊ UNG THƯ?

Những động vật to lớn không bị ung thư. Và có thể điều đó sẽ giúp chúng ta xác định bước tiếp theo trong cuộc chiến chống lại căn bệnh chết người này.

Ung thư là một thực trạng sinh học tàn khốc với nhiều đặc tính mà tới ngày nay chúng ta vẫn chưa thể hiểu rõ hết. Những loài động vật to lớn dường như miễn nhiễm với căn bệnh này. Gần như không có tế bào ung thư nào được hình thành bên trong cơ thể voi, cá voi và tê giác. Điều này thực sự gây khó hiểu, bởi một sinh vật có càng nhiều tế bào thì càng có khả năng những tế bào của chúng sẽ bị biến đổi không kiểm soát và gây ra ung thư.

Để hiểu được nghịch lý này, trước tiên chúng ta phải nhìn vào bản chất của bệnh ung thư.

BẢN CHẤT CỦA UNG THƯ

Các tế bào của chúng ta hình thành từ vô số các bộ phận khác nhau, được điều khiển bằng các phản ứng hóa học, khiến chúng tạo ra cũng như phá hủy các cấu trúc, duy trì sự trao đổi chất để tạo năng lượng hoặc các bản sao hoàn hảo của chúng. Các mạng lưới sinh hoá này gắn kết và xếp chồng lên nhau, hoạt động 1 cách hoàn hảo cho tới khi xảy ra sự cố.

May mắn thay, các tế bào của chúng ta có 1 chiếc “công tắc” hủy diệt. Nếu mạng lưới sinh hoá trong tế bào bắt đầu bị hỏng thì chiếc công tắc này sẽ được bật, khiến chúng phải chịu “sự chết rụng” (apoptosis) hoặc trải qua “sự chết theo chương trình của tế bào” (programmed cell death). Điều này nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư trước khi chúng có thể đột biến. Nhưng cái “công tắc” này cũng có lúc sai lầm và trở nên vô dụng. Trong trường hợp đó, hệ miễn dịch của chúng ta sẽ xác định những tế bào bị hỏng và loại bỏ chúng trước khi phát triển ngoài tầm kiểm soát. Nhưng nếu phòng tuyến thứ hai này cũng thất thủ, cụm tế bào ung thư sẽ phát triển thành khối u.

Tất cả các loài động vật đều gặp phải vấn đề này, bởi tất cả đều có kích thước tế bào gần bằng nhau. Nói một cách logic thì chuột hamster có ít tế bào và tuổi thọ sống ngắn hơn, nên ít có khả năng xảy ra sự cố, do đó khả năng bị ung thư cũng giảm xuống. Mặc dù logic là vậy, nhưng thực tế lại không như thế: tỉ lệ ung thư ở các loài gặm nhấm xấp xỉ bằng với loài người. Điều này còn điên rồ hơn khi cá voi xanh có tuổi thọ lớn hơn con người và có số lượng tế bào nhiều gấp 300 lần chúng ta, nhưng chúng lại không bị ung thư. Đây được gọi là nghịch lý Peto.

Peto là 1 nhà dịch tễ học người Anh, là người đầu tiên đưa ra giả thuyết rằng tỉ lệ ung thư ở một loài không tương đương với số lượng tế bào mà loài đó có. Nghịch lý này có thể được giải thích thông qua 2 giả thuyết: Thuyết tiến hóa và Thuyết siêu khối u.

THUYẾT TIẾN HÓA

Lời giải thích tiềm năng đầu tiên cho hiện tượng trên là các giống loài cần phải tiến hoá đề chống lại bệnh ung thư. Giả thuyết này chỉ ra rằng khi các sinh vật đa bào phát triển ngày một to lớn hơn, chúng sẽ tiến hoá để có thể chống chọi lại với nhiều căn bệnh ung thư khác nhau, số còn lại sẽ chết và tuyệt chủng. Sự tiến hoá này có thể đến dưới dạng các gen ức chế khối u, ngăn chặn đột biến xảy ra trong các tế bào hoặc ra lệnh cho “sự chết rụng”” của tế bào không được phép dừng lại.

Khi quan sát các sinh vật, những loài to lớn có số lượng gen ức chế khối u nhiều hơn các loài sinh vật có kích thước nhỏ. Do sự thích nghi tiến hoá này, 1 tế bào cá voi đòi hỏi nhiều đột biến hơn so với 1 tế bào chuột hamster để có thể chạm tới ngưỡng bị ung thư. Điều này làm cho các loài động vật to lớn có khả năng chống lại sự hình thành của ung thư 1 cách tốt hơn, và chắn điều đó cũng đi kèm với một số hạn chế trong các khía cạnh khác của việc tiến hoá. Nhưng những hạn chế đó là gì thì tới nay vẫn còn là 1 bí ẩn.

THUYẾT SIÊU KHỐI U

Lời giải thích tiềm năng thứ 2 cho nghịch lý này là sự tồn tại của các siêu khối u, tương tự như các siêu ký sinh trùng ăn những ký sinh trùng khác. Nếu một tế bào ung thư thành công trong việc phát triển thành 1 tập hợp các tế bào, nó cần phải có sự hỗ trợ của cơ thể. Vì vậy, nó bắt chước các tế bào bình thường khác và đánh lừa cơ thể xây dựng các mạch máu kết nối trực tiếp với khối u, từ đó có thể nuôi dưỡng khối u.

Nhưng các tế bào ung thư vốn không ổn định về mặt di truyền, chúng sẽ tiếp tục biến đổi không kiểm soát cho tới khi những tế bào bản sao của chúng tách ra độc lập, hút và tranh giành chất dinh dưỡng từ cơ thể với tế bào ung thư ban đầu. Do đó, khối u ban đầu sẽ bị bỏ đói và chết, trong khi khối u mới sẽ bắt đầu phát triển. Chu trình này có thể xảy ra liên tục trong vòng đời của 1 sinh vật, khiến các khối u không bao giờ phát triển đủ lớn để có thể gây hại trước khi bản sao giả mạo của tế bào ung thư ban đầu xâm chiếm và khởi động lại toàn bộ quá trình.

Giả thuyết về siêu khối u này có thể áp dụng lên thực tiễn để lý giải tại sao những động vật nhỏ lại có tỉ lệ bị ung thư cao hơn những động vật to lớn. 1 ounce khối u chiếm khoảng 10% trọng lượng cơ thể của chuột hamster, nhiêu đó là quá đủ để xuất hiện các triệu chứng có thể làm hại chúng. Để so sánh thì khối u này chỉ chiếm 0.002% trọng lượng cơ thể người và 0.000009% trọng lượng cơ thể cá voi. Do đó, khi 1 siêu khối u hình thành, cắt đi nguồn chất dinh dưỡng của khối u cũ và khởi động lại quá trình phát triển, nó gây ra nhiều thiệt hại hơn cho những sinh vật nhỏ bé.

LỜI KẾT

Bằng cách tìm ra chính xác những gì làm cho các sinh vật to lớn có thể chống lại ung thư, chúng ta có thể sử dụng những thông tin đó để phát triển các phương pháp điều trị mới có thể chiến đấu với căn bệnh này một cách hiệu quả hơn. Nếu lời giải thích đầu tiên là đúng, chúng ta cần tìm cách bổ sung nhiều hơn các chất ức chế khối u vào cơ thể, nhưng phải đảm bảo rằng những tác dụng phụ mà chúng đem lại không nguy hiểm hơn những khối u mà ta đang phải đối mặt. Nếu lời giải thích thứ hai là chính xác, chúng ta có thể tìm cách liên tục đưa những khối u mới vào cơ thể ở những vị trí có các khối u từ trước, qua đó khởi động lại chiếc đồng hồ của bệnh ung thư.

Mặc dù những bước tiếp theo có vẻ rõ ràng trong từng tình huống, nhưng cả hai đều cực kỳ nguy hiểm. Không nên vội vàng cho tới khi chúng ta hiểu thêm về chúng và tìm được chính xác nguyên nhân gây ra nghịch lý Peto. Ung thư là một căn bệnh thảm khốc đối với nhân loại, và chúng ta đang ở gần hơn bao giờ hết với việc tìm ra phương pháp chống lại chúng ở cấp độ tế bào.

 

Tác giả: Travis Horan

Truyện Chưởng ở Sài Gòn trước 1975

Khoảng năm 1960, tờ Dân Nguyện của ông chủ bút Hà Thành Thọ bỗng khởi đăng nhiều kỳ (feuilleton) cuốn tiểu thuyết võ hiệp Lam y nữ hiệp của Hồng...

Ảnh chưa từng công bố về chợ Đà Lạt thập niên 1960

Chợ Đà Lạt khánh thành năm 1960, là một trong những chợ lầu đầu tiên ở Việt Nam. Kể từ thời điểm đó cho đến nay, chợ đã được coi...

Nguồn gốc truyện tích Thánh Gióng

Truyện Thánh Gióng là một câu chuyện nổi tiếng trong kho tàng truyện cổ của người Việt, hầu như bất cứ người Việt nào, từ già đến trẻ, đều biết...

Tổng đốc Hoàng Trọng Phu: từ làng nghề Hà Đông đến lập ấp ở Đà Lạt

Là một trong những người Việt Nam đầu tiên du học ở Pháp về, Hoàng Trọng Phu đã có một tầm nhìn mới về văn hóa và kinh tế đương...

Cách viết hoa trong tiếng Việt

Đôi khi trong đời người ta, viết văn chỉ vì nhu cầu thôi thúc chứ thực ra nhà văn chưa chắc đã nắm vững một số kỹ thuật hoặc nguyên...

Không phải Nga và Mỹ, đỉnh cao chế tạo xe tăng là Israel

Mặc dù không phải là mẫu xe tăng được xuất khẩu rộng rãi và có tính phổ biến, nhưng Merkava là mẫu xe tăng chiến đấu chủ lực gần như...

Sài Gòn – Chợ Lớn: Thế Kỷ 17 Đến Thế Kỷ 19 – Phần 2

4. Saigon dưới quan sát và nhận xét của John White (1819-1823) Thế thì đời sống ở Saigon trong giai đoạn này ra sao?. Trước hết ta hãy xem mô...

Khoa Cử Việt Nam – Thi Hương: Chương 5 – Thi Khảo – Thi Hạch

Có học thì phải có thi mới biết được trình độ học trò. Thời nhà Nguyễn, ngoài thi Hương, thi Hội, còn tổ chức hai kỳ thi có tầm vóc...

Sự kế thừa và phát triển của nhã nhạc triều Nguyễn

Vương triều nhà Nguyễn từ khi mới lập nghiệp ở phương Nam đã sớm biết sử dụng nghệ thuật âm nhạc để "di dưỡng tinh thần" và để biện chính...

Đại thần Nguyễn Trọng Hợp (1834-1902) một nhân cách lớn thời Nguyễn

Sách các tác gia Việt Nam thế kỷ XIX, ở Huế có hai ông hoàng con vua Minh Mạng là Tùng Thiện Vương Miên Thẩm (1819-11870) và Tuy Lý Vương...

“Bà Quại” nghe thật gần gũi thân thương

Dân Nam kỳ hễ thấy ai luống tuổi cỡ ông bà mình thì đều kêu hết thảy là: Quại (Ngoại) Chớ ít khi nào kêu là Nội Bị “Bà Quại”...

Trà Tầu và ấm Nghi Hưng

Uống trà tàu vốn dĩ phổ thông thời trước, đến nay đã trở thành hiếm hoi trong xã hội Việt Nam. Thanh niên ngày nay chỉ mường tượng được cái...

Exit mobile version