Xứ Đàng Trong năm 1621
Cristophoro Borri (1583 – 1632) là nhà truyền giáo người Ý, đến Đàng Trong, vùng lãnh thổ phía nam sông Gianh trở vào nam năm 1618.
Trong những năm ở Đàng Trong, ông đã xem xét và nhận định về đất nước và con người và tập hợp các ghi chép của mình trong Tường trình về khu truyền giáo xứ Đàng Trong, xuất bản năm 1631 tại Ý.
Tường trình về khu truyền giáo xứ Đàng Trong đã được dịch sang tiếng Pháp, Latin, Hà Lan, Đức, Anh vào những năm 1631 – 1633. Sau 3 thế kỷ, ông Bonifacy năm 1931 dịch lại sang tiếng Pháp và cho in ở Tạp chí Đô thành Hiếu cổ Huế tháng 7 – 12.1931.
“Xứ Đàng Trong Năm 1621” dạng hồi ký do Cristophoro Borri (1583 – 1632) biên soạn là tư liệu quí và quan trọng với chi tiết cụ thể giúp ta hiểu thêm về bối cảnh vùng Quảng Nam – Qui Nhơn, về kinh tế thị trường đã tự phát hơn 50 năm trước khi cảng Cù Lao Phố thành hình ở Biên Hòa. Bây giờ, trước Nguyễn Hữu Cảnh, lưu dân đã đến vùng Đồng Nai, Sài Gòn, đã định cư ở Biên Hòa, Sài Gòn…
