Trong hơn 100 năm tồn tại, chợ Bến Thành là chứng nhân của nhiều sự kiện lịch sử quan trọng xảy ra trên mảnh đất Sài Gòn.
Nằm tại trung tâm Quận 1, Sài Gòn, chợ Bến Thành là một khu chợ cổ nổi tiếng, được xem là một biểu tượng lịch sử của mảnh đất Sài Gòn.
Nguyên thủy, chợ đã có từ trước khi người Pháp xâm chiếm Gia Định. Ban đầu, vị trí của chợ nằm bên bờ sông Bến Nghé, cạnh một bến sông gần thành Gia Định (bấy giờ là thành Quy, còn gọi là thành Bát Quái).
Bến này dùng để cho hành khách vãng lai và quân nhân vào thành, vì vậy mới có tên gọi là Bến Thành, và khu chợ cũng có tên gọi là chợ Bến Thành.
Sau nhiều thập niên tồn tại, khoảng giữa năm 1911, ngôi chợ trở nên cũ kỹ và lâm vào tình trạng có thể bị sụp đổ. Để tránh tai họa, người ta phải phá chợ, chỉ còn gian hàng thịt, vì mái tôn nhẹ, nên chưa bị phá.
Đồng thời, người Pháp cũng lựa chọn một địa điểm để xây cất một khu chợ mới lớn hơn để phục vụ nhu cầu buôn bán sầm uất ngày càng phát triển.
Địa điểm được lựa chọn nằm gần ga xe lửa Mỹ Tho (nay là Bến xe Sài Gòn), tức là địa điểm chợ Bến Thành ngày nay.
Khu vực xây chợ vốn là một cái ao sình được người Pháp cho lấp đi. Khuôn viên chợ quy hoạch bốn mặt bởi bốn con đường. Mặt tiền là Place Cuniac, Mặt Bắc là Rue d’Espagne, Đông là rue Víenot, và Tây là rue Schroeder, nay là Quảng trường Quách Thị Trang và các đường Lê Thánh Tôn, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh.
Ngôi chợ mới do hãng thầu Brossard et Maupin khởi công xây dựng từ năm 1912, đến cuối tháng 3/1914 thì hoàn tất.
Lễ ăn mừng chợ khánh thành được báo chí thời đó gọi là “Tân Vương Hội”, do được diễn ra trong ba ngày 28, 29 và 30/3/1914, với pháo bông, xe hoa và hơn 100.000 người tham dự, kể cả từ các tỉnh đổ về.
Kể từ khi khánh thành, chợ Bến Thành hoạt động liên tục hơn 100 năm. Vào năm 1985, chợ được cải tạo và sửa chữa lớn, nhưng kiến trúc cơ bản được giữ nguyên.
Nét kiến trúc đặc trưng của chợ tòa tháp với 4 chiếc đồng hồ ở 4 mặt phía trên cổng chính.
Ba mặt còn lại của chợ có 3 cổng với kiến trúc đơn giản hơn.
Một nét đặc sắc trong kiến trúc chợ Bến Thành là trên các cổng đều có những bức phù điêu gốm, mô tả các sản vật của miền Nam với hình con bò, con ngỗng, con cá đuối, nải chuối…
Các phù điêu gốm này do các nghệ nhân gốm Biên Hòa thực hiện vào năm1952.
Toàn cảnh nhà lồng của chợ Bến Thành.
Ngày nay, chợ có diện tích trên 13.000 m². Ngành hàng kinh doanh chủ yếu là quần áo, vải sợi, giày dép, thời trang, hàng thủ công mỹ nghệ, thực phẩm tươi sống, trái cây, hoa tươi.
Không chỉ là một trung tâm thương mại, chợ Bến Thành còn là một điểm du lịch thu hút rất nhiều du khách trong và ngoài nước.
Trong hơn 100 năm tồn tại, ngôi chợ này cũng là chứng nhân của nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của mảnh đất Sài Gòn, tiêu biểu là sự kiện nữ Phật tử Quách Thị Trang bị cảnh sát bắn chết ở khu vực trước cổng chính của chợ trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ Diệm – Nhu năm 1963.
