Ngày nay, các bậc cha mẹ thường trăn trở, không biết phải dạy con thế nào và bắt đầu từ đâu cho đúng. Họ cũng lo rằng những tệ nạn và hiện tượng xấu ngoài xã hội có thể ảnh hưởng không tốt đến sự trưởng thành của con trẻ…
Đồng cảm với nỗi băn khoăn trăn trở đó, chúng tôi xin gửi đến quý độc giả những bài học dạy con quý giá của người xưa thông qua tác phẩm: ‘Đệ tử quy’ do Lý Dục Tú thời vua Khang Hy soạn thảo. Đây là cuốn sách cơ bản nhất về đạo lý đối nhân xử thế: dạy con biết hiếu kính với cha mẹ, dạy anh em phải biết thương yêu nhau, dạy cách ứng xử cho mọi người – đặc biệt là trẻ nhỏ, để có được cuộc sống và mối liên hệ tốt đẹp nhất trong gia đình cũng như ngoài xã hội.
Nguyên văn:
“Phụ mẫu hô, ứng vật hoãn.
Phụ mẫu mệnh, hành vật lãn”.
Giải thích:
Khi cha mẹ gọi hay dặn dò, phải lập tức trả lời không được vờ như không nghe thấy. Cha mẹ sai bảo việc gì, phải làm ngay tức khắc, không được lười biếng, trì hoãn hay từ chối.
Thông điệp hữu ích dành cho phụ huynh
Khi dạy dỗ con cái, ông cha ta luôn nhấn mạnh việc con cái phải nghe lời cha mẹ. Nhưng trong xã hội hiện nay, rất nhiều phụ huynh sẽ gặp phải những tình huống sau: khi nói chuyện với con, con rất thờ ơ, hoặc không có phản ứng gì. Gặp phải tình huống này, có phụ huynh sẽ tức giận, đánh mắng con, cũng có phụ huynh chọn cách thở dài và im lặng, bỏ dở cuộc trao đổi.
Trên thực tế, đây đều là những lựa chọn khá tồi tệ. Đánh mắng con chỉ khiến con bên ngoài thì tuân theo nhưng trong lòng thì không phục, dễ dẫn đến tâm lý chống đối, thậm chí gây ra những phản ứng tiêu cực ở con. Nếu chọn cách im lặng, con chúng ta sẽ không hiểu được những điều cha mẹ muốn truyền tải, như vậy mục đích giáo dục của chúng ta đã thất bại.
Vậy thì, phụ huynh phải có cách trao đổi như thế nào thì con cái mới tự giác lắng nghe?
Chọn thời gian trao đổi thích hợp
Các nhà tâm lý học cho rằng, chỉ khi tâm lý tốt con người mới có thể dễ dàng tiếp nhận thông tin tích cực từ bên ngoài. Vì vậy, khi muốn nói chuyện với con phụ huynh cần phải tìm cơ hội phù hợp. Nếu trao đổi với con vào lúc chúng đang vui vẻ thoải mái, hiệu quả chắc chắn sẽ cao hơn nhiều. Muốn cuộc trao đổi có hiệu quả, cha mẹ cần phải tránh những điều sau đây:
- Dạy con trước mắt người khác, đặc biệt là trước mặt bạn của con.
- Dạy con khi tâm trạng con không tốt.
- So sánh con với người khác.
- Dạy con khi đang ăn cơm.
- Dạy con khi con đang chăm chú làm một việc gì đó.
- Không nên mắng chửi con
Trong cuộc sống, có những phụ huynh hễ con mắc lỗi là dùng lời lẽ nặng nề mắng chửi con. Thực ra, những lời lẽ nhẹ nhàng có tác dụng giáo dục tốt hơn nhiều, nó giúp con phát triển lành mạnh, vui vẻ. Khi trao đổi với con cha mẹ nên tâm lý hơn một chút, biết phân tích thấu tình đạt lý về những lỗi sai hay khuyết điểm của con thì chắc chắn con sẽ dễ tiếp nhận hơn và từ đó việc trao đổi cũng sẽ hiệu quả hơn.
Nhưng đáng tiếc là, rất nhiều phụ huynh vẫn giữ quan điểm “yêu cho roi cho vọt”. Thế là khi kết quả học tập của con không tốt, điều chúng nhận được không phải là sự động viên, an ủi mà là những trận đòn và hình phạt, thậm chí nghiêm trọng hơn là những kiểu tra tấn về tinh thần như: “Sao dốt thế! Làm mất mặt cha mẹ quá!” hay “Cứ đợi đấy, lần sau mà còn bị điểm kém nữa thì sẽ biết tay!”.
Những câu nói như vậy của cha mẹ khiến con trẻ bị tổn thương nặng nề. Những câu nói cay nghiệt chì chiết, mỉa mai này tuy không gây ảnh hưởng đến thể chất nhưng lại như những mũi dao sắc lạnh cứa vào tâm hồn non nớt của trẻ tạo nên những vết thương khó lành.
Một nhà nghiên cứu tâm lý trẻ em đã nói rằng: “Về mặt giáo dục một cá thể mà nói, thì ảnh hưởng từ cha mẹ lớn hơn giáo viên rất nhiều. Một đứa trẻ nếu có một gia đình hạnh phúc, được bao bọc bởi tình yêu của cha mẹ, lại có được những người thầy mẫu mực, thì đó là một hạnh phúc vô giá. Ngược lại, nếu đứa trẻ đó không được cha mẹ yêu thương, chăm sóc, giáo viên lại thiếu kinh nghiệm, sự tận tâm thì chắc chắn đứa trẻ đó sẽ xuất hiện hàng loạt vấn đề bất ổn cả về thể chất lẫn tinh thần”.
Sự thực đúng như vậy, nếu cha mẹ luôn dùng những lời lẽ khó nghe để mạt sát con cái thì chắc chắn không thể có sự thấu hiểu giữa hai bên, ngược lại sẽ có nhiều điều bất hạnh xảy ra. Cậu bé sau đây là một điển hình trong hàng ngàn đứa trẻ bất hạnh trong cái bi kịch ấy.
Có một cậu bé 16 tuổi bỏ nhà đi, trước khi đi cậu viết thư để lại cho cha mẹ như sau: “Cha mẹ, con đi đây. Con thực sự không thể tiếp tục chịu đựng sự cằn nhằn của cha mẹ nữa rồi. Con cũng muốn thi được điểm cao để cha mẹ vui lòng, nhưng con đã cố hết sức rồi mà vẫn không thể đứng thứ nhất.
Cha ạ, con biết cha đã thất vọng về con từ lâu, cha đã nói với cô chủ nhiệm ngay trong buổi họp phụ huynh là: ‘Tôi đã uổng công nuôi nó, tôi thật sự cảm thấy mất mặt vì có một đứa con như nó’. Con đi rồi, sẽ không bao giờ quay về nữa đâu…”
Những ví dụ trên tuy có hơi cực đoan, nhưng những đứa trẻ mà hằng ngày vẫn đang phải chịu sự mắng mỏ, mạt sát của cha mẹ ngay trong ngôi nhà của mình vẫn còn rất nhiều. Sự hành hạ bằng lời nói còn tàn nhẫn hơn nhiều sự trừng phạt bằng đòn roi.
Do vậy, cho dù con bạn có thực sự quá ngây ngô chậm hiểu, hay ngỗ nghịch làm bạn không còn mặt mũi nào nhìn người khác thì bạn cũng nên dùng tình yêu, sự quan tâm chăm sóc để giáo dục chúng, cảm hóa chúng, chứ đừng hành hạ chúng bằng những lời cay nghiệt, mạt sát như trên.
