1,5 thế kỷ đã trôi qua kể từ khi Tổng thống Mỹ thứ 16 Abraham Lincoln (1809-1865) bị mưu sát, cũng là vị nguyên thủ quốc gia đầu tiên trong lịch sử Hợp Chúng quốc Hoa Kỳ thiệt mạng do bị ám sát khi đang tại nhiệm.
Nhiều khía cạnh liên quan đến âm mưu thủ tiêu ông vẫn còn là điều bí ẩn. Một trong những điều bí mật đó là diễn viên sân khấu John Wilkes Booth (1838-1865), đồng thời cũng là thủ phạm chính của vụ án.
J.W.Booth xuất thân trong một gia đình nghệ sĩ truyền thống, người cha Junius Brutus Booth (1796-1852) rất có tài, còn người anh Edwin Booth (1833-1893) được giới phê bình kịch nghệ đánh giá là “nhân vật đóng vai Hoàng tử Hamlet hay nhất của mọi thời”. J. Booth cũng nối nghiệp cha, trở thành một diễn viên tên tuổi tại nhà hát lừng danh ở Baltimore (tiểu bang Maryland)
Và cũng bởi vì có khuôn mặt điển trai, đương nhiên J. Booth trở thành “thần tượng” của nữ giới. Ngày nào John cũng nhận hàng đống thư của các bà, các cô hâm mộ. Nhưng trong đời thường, cuộc sống của John khác hẳn với hình ảnh trữ tình lãng mạn trên sàn diễn.
Ngoài những khoản cátxê cao ngất, J. Booth còn tích cực kiếm thêm qua vai trò là một tay thầu khoán tài ba, luôn thực hiện các “phi vụ xuyên liên bang” nào đó và rồi dấn thân vào con đường… áp phe chính trị. J. Booth chủ động hợp tác với các nhóm phương Nam chống đối chính quyền trung ương ở Washington D.C, rồi bắt đầu thực hiện việc lân la do thám đáp ứng nhu cầu thu thập tin tức…
Nước Mỹ khi ấy đang trong cuộc nội chiến giữa các tiểu bang miền Bắc và miền Nam, sự đối nghịch giữa giới quý tộc phía Bắc và giới chiếm hữu nô lệ phía Nam – đang tới hồi kết thúc. Với bức Thông điệp lịch sử về giải phóng nô lệ ban hành ngày 1-1-1863, Tổng thống Abraham Lincoln đã vấp phải sự phản kháng dữ dội của những kẻ chống đối.
Như một ấn phẩm tiêu biểu cho lực lượng đối kháng đó là tờ nhật báo Richmond Enquirer, từng lên tiếng hằn học: “Chúng ta nên gọi hắn là gì? Thằng hèn? Tên sát nhân? Kẻ thô bạo? Viên đao phủ của phụ nữ và trẻ em? Đồ phản bội!… Chính Lincoln đã phản bội chúng ta rồi…”
Những kẻ đối nghịch hiện diện ngay cả trong nội các của A. Lincoln. Ví dụ như viên Bộ trưởng Chiến tranh Edwin M. Stanton (1814-1869) đã không cử đội bảo vệ theo yêu cầu từ Tòa Bạch Ốc, để tháp tùng Tổng thống A. Lincoln cùng Đệ nhất phu nhân Mary Todd Lincoln (1818-1882) tới Nhà hát Ford vào buổi tối ngày 14-4-1865 định mệnh ấy, nơi ông bị J. Booth bắn lén từ phía sau lúc đang chăm chú theo dõi vở hài kịch “Our American Cousin”.
Do là một diễn viên nổi tiếng, nên hung thủ chẳng khó khăn gì khi lọt vào ngăn riêng dành cho Chính phủ trong nhà hát. Sau khi bắn gục Tổng thống Lincoln, J. Booth chạy thoát khỏi thủ đô Washington D.C và trốn chui trốn nhủi được đến 10 ngày. Cuối cùng tới đêm 25 rạng sáng 26-4-1865 cuộc đấu súng quyết liệt diễn ra trong khu trang trại Garrett, nằm ở phía đông tiểu bang Virginia nơi Booth đang ẩn náu, đã khiến hắn bị thương nặng rồi chết.
Tranh minh họa cảnh J. Booth ám sát Tổng thống A. Lincoln tại Nhà hát Ford.
Nhưng ngay sau khi tin J. Booth chết được thông báo, giữa các nhân viên công lực cũng như đồng bọn của hắn lại lan truyền một tin đồn, rằng Booth không hề bị giết và Washington đã cố tình “bịa” ra như vậy, nhằm tránh những cặp mắt tò mò về cách thức tổ chức cuộc truy bắt hung thủ ám hại Tổng thống A. Lincoln.
Tin đồn John Booth thoát chết cứ loang mãi tới tận năm 1903, nghĩa là gần 4 thập niên sau, khi một kẻ mang tên David George ở thành phố Enid (tiểu bang Oklahoma) vừa lìa đời vì chứng nát rượu. Một bà mệnh phụ sống gần đó nói với các phóng viên rằng: “Người mang tên David này thực ra là John Booth!”
“Cách đây chừng 3 năm – bà mệnh phụ khẳng định – George trong một lần cởi mở đã cho tôi biết tên thật của mình là John Booth và đã lẩn trốn suốt 3 thập niên rưỡi nay, do sợ bị kết án tử hình vì đã giết Tổng thống Lincoln”. Ủng hộ quan điểm của bà này là ông Kenneth F. Batson, một luật sư “nghiêm túc” ở Memphis (tiểu bang Tennessee). Viên thầy cãi cho biết cách đây 38 năm ông có quen một người tên là Sam Elliott ở tiểu bang Texas.
Một lần Sam bị bệnh nặng tưởng chừng không qua khỏi, phải nhờ đến luật sư Batson báo cho người anh trai ở New York là diễn viên Edwin Thomas Booth, cùng lời thỉnh cầu: “Hãy hứa là không được nói với ai hết”. Khi khỏe lại Sam liền bỏ đi biền biệt…”
Đúng ra vị luật sư này là một trong những người cố đoạt được giải thưởng 50.000 USD, mà Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ trao cho bất cứ ai tìm được tung tích về John W. Booth. Nhưng sau đó K. Batson cũng thất bại trong việc rao bán mộ phần cùng hài cốt của J. Booth, với giá đắt gấp đôi là 100.000 USD .
Tới năm 1907, viên luật sư K. Batson tiến hành một “chiến dịch” thử kiếm lời lần thứ 3 qua nhân vật Booth. Ông ta đặt làm hình nộm của J. W. Booth và đem diễu khắp các kỳ hội chợ, cùng lời quảng bá: “Đừng bỏ lỡ cơ hội! Các bạn hãy nhanh chân lại xem! Đây là kẻ đã giết A. Lincoln và trốn tránh luật pháp tới 38 năm trời dưới cái tên giả David George!” Hình nộm rong ruổi hết tiểu bang này qua tiểu bang khác, đến tận năm 1931 mới thôi. Hiển nhiên là chủ nhân của hình nộm kiếm được bộn tiền.
Cũng trong năm 1907, luật sư K. Batson còn cho ra một cuốn sách nói về vụ thoát chết của kẻ sát nhân J. Booth hòng bổ sung thêm nguồn lợi nhuận cùng với hình nộm di động nói trên. Cuối năm 1931, một nhóm các nhà khoa học ở Chicago đã nghiên cứu hình nộm của K. Batson qua tia X quang, rồi phát hiện “một bên xương chân có những di chứng do bị gãy”.
Thậm chí tờ Chicago Tribune – nhật báo lớn nhất ở miền Trung Tây Hoa Kỳ, đã cất công tường thuật tỉ mỉ “sự kiện” này cùng hàng tít giật gân: “Vết xương gãy đúng ở chỗ John Booth bị chấn thương khi chạy trốn khỏi những người truy đuổi”(!)
Giai thoại về hung thủ J. Booth tiếp tục có thêm những nhân chứng mới. Trong năm 1937, nữ văn sĩ Izola Forester (1878-1944) – cháu ngoại của J. Booth – lên tiếng khẳng định: cách đấy 30 năm bà có một “cuộc gặp khó tin mà thật” với viên Chánh tòa New York James Obbish, là một trong những người tổ chức các chiến dịch truy lùng kẻ ám sát Tổng thống A. Lincoln khi trước.
Trong cuộc gặp đó, viên thẩm phán cao cấp J. Obbish từng hé lộ: “Bây giờ tôi sẽ cho các quý ông quý bà biết một điều khó tin, không thể có trong bất cứ nguồn tin chính thức nào…”. “Nhóm chúng tôi gồm những người thân gần gũi của J. Booth thề thốt, rằng sẽ không hé môi với ai hết”, văn sĩ I. Forester nhớ lại.
Vị Chánh án liền tiếp tục: “Trong đêm 25 rạng 26-4-1865 ở trang trại Garrett không chỉ có một mình John Booth, mà có tới 3 người. Khi đang bắn nhau thì có một bóng đen bỏ chạy qua lối cửa sau, người ấy chính là Booth! Nhưng Chính phủ không có cách nào khác là nghiêm cấm việc phổ biến chuyện này để làm an lòng dư luận. Các chính khách hàng đầu muốn J. Booth phải sống ẩn dật dưới một cái tên khác…”
Còn tờ nhật báo The New York Times đầy uy tín cho biết thêm: “Đương kim Bộ trưởng Chiến tranh E. Stanton của nội các Lincoln lấy tay ôm mặt, khi được sếp của Cơ quan Mật vụ Mỹ là Lafayette C. Baker (1826-1868) cho biết “đã tìm ra Booth”. Đến khi L. Baker thêm: “Nhưng… hắn chết rồi!” thì Stanton liền trở lại trạng thái bình thường ngay, bỏ tay ra và thậm chí còn… mỉm cười nữa. Đó cũng là nụ cười đầu tiên của ông ta trong suốt 20 ngày liền kể từ khi vị Tổng thống đương nhiệm bị ám sát.
“Phải chăng ngài Bộ trưởng E. Stanton tỏ thái độ phấn khởi vì tìm được tung tích thủ phạm – dù đã chết? Hay là ông ta vui bởi một lý do khác?…”, tờ The New York Times bỏ lửng câu hỏi cho độc giả tha hồ phán đoán. Có rất nhiều giả thuyết cho rằng E. Stanton là “nhân vật trung tâm” của câu chuyện xoay quanh vụ ám hại A. Lincoln, hoặc đích danh ông ta là kẻ chủ mưu. Chính viên Bộ trưởng E. Stanton đã giấu quyển nhật ký của J. Booth. Khi các cơ quan pháp luật đòi rát quá, ông ta liền phải chìa ra, nhưng cuốn nhật ký thiếu hẳn… 24 trang, là những trang quan trọng nhất trùng với khoảng thời gian trước khi vụ ám sát xảy ra.
Cho đến bây giờ, sau 1,5 thế kỷ, câu hỏi phải chăng John Booth đã thoát chết, hay David George chỉ là người giống hệt hắn mà thôi vẫn còn để ngỏ. Cũng theo như biên bản nhận dạng tử thi kẻ bị bắn chết tại trang trại Garrett, thì “thi thể dị dạng méo mó, hỏng chân phải”; trong khi các nhân chứng ở Nhà hát Ford lại thấy J. Booth khấp khểnh chân trái khi gắng sức trốn chạy.
Và một điều khó hiểu nữa là lúc tiến hành nhận dạng tử thi, người ta gọi tới những người biết về Booth rất ít, trong khi ông E. Booth, anh trai thủ phạm lại không được vời đến (?!) Còn một điều nữa làm tăng thêm sự nghi vấn là vào cuối năm 1867, khi tiến hành đào móng xây dựng một công trình mới trong pháo đài Washington Arsenal, buộc phải di dời phần mộ của J. Booth đi nơi khác.
Viên bác sĩ riêng của gia đình Booth có mặt trong quá trình cải táng đã vô cùng kinh ngạc, do bệnh nhân J. Booth mà ông từng điều trị chứng viêm nướu lúc sinh thời không có hàm răng tương tự…(!) Ngoài ra, theo nhận định của nhiều nhà nghiên cứu lịch sử, thì J. Booth và đồng bọn trong âm mưu ám hại A. Lincoln luôn được sự hậu thuẫn của Phó tổng thống Andrew Johnson (1808-1875), người sau cái chết của Lincoln nghiễm nhiên trở thành Tổng thống.
