Nhà lưu niệm bà Từ Cung vừa là một địa điểm lưu dấu bà Từ Cung Hoàng thái hậu, vừa là công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn của hai nền văn hóa Đông – Tây, đánh dấu giai đoạn giao thời của kiến trúc nhà ở Việt Nam.
Nằm bên bờ sông An Cựu, ở địa chỉ số 145 Phan Đình Phùng, TP. Huế, Nhà lưu niệm bà Từ Cung là một di tích lịch sử mang dấu ấn của bà Từ Cung, tức Đoan Huy Hoàng thái hậu, là vợ vua Khải Định, mẹ vua Bảo Đại.
Theo các sử liệu, vào năm 1955, chính quyền Ngô Đình Diệm đã tịch thu cung An Định, vốn là nơi sinh sống của bà Từ Cung. Bà đã mua lại ngôi nhà của một trong những người vợ Vua Khải Định là bà Ân Phi tại 79B Phan Đình Phùng (nay là số 145 Phan Đình Phùng).
Ngôi nhà này trước đây chỉ có hai gian, nằm trong một khuôn viên rất rộng. Sau khi tiếp quản, bà Từ Cung đã cho xây thêm một gian ở bên phải, đồng thời cải tạo một số kiến trúc và trang trí nội thất theo hướng hiện đại.
Có thể nói, ngôi nhà là công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn của hai nền văn hóa Đông – Tây, đánh dấu giai đoạn giao thời của kiến trúc nhà ở Việt Nam.
Bà Từ Cung đã sinh sống tại ngôi nhà này đến khi qua đời, ngày 10/11/1980.
Sau một thời thời gian dài, do khí hậu khắc nghiệt, khu nhà xuống cấp, hư hỏng nhiều.
Cách đây một vài năm, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã cho chỉnh trang, tu sửa lại ngôi nhà. Nhà lưu niệm bà Tử Cung hiện chính thức mở cửa phục vụ du khách.
Hiện tại, tầng một của khu nhà được sử dụng làm nhà hàng phục vụ ẩm thực cung đình mang phong cách Huế.
Các căn phòng ở tầng một cũng kết hợp việc phục vụ thực khách với việc trưng bày, giới thiệu các hình ảnh tư liệu về gia đình các vị vua Khải Định và Bảo Đại.
Tại tầng hai của ngôi nhà, gian phòng chính giữa đặt bàn thờ vọng bà Từ Cung.
Căn phòng rộng nhất của tầng hai là nơi Hội đồng Trị sự Nguyễn Phúc tộc (dòng họ thuộc hoàng tộc nhà Nguyễn) sử dụng để họp bàn việc chung và một phòng khác là thư viện của Hội đồng.
Các phòng còn lại có trưng bày các hình ảnh, tư liệu phục vụ hoạt động đến nghiên cứu, tìm hiểu về gia phả tộc Nguyễn Phúc, triều Nguyễn và văn hóa Huế.
Ngôi nhà hiện vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị, trong đó có các đồ ngự dụng, cổ vật thời Vua Thiệu Trị, Vua Tự Đức cùng một số bảo vật bà Từ Cung mang từ cung An Định về.
Theo quy hoạch du lịch Cố đô Huế, Nhà lưu niệm bà Từ Cung được nối kết với cung An Định trong định hướng xây dựng tuyến tham quan tìm hiều về đời sống của gia đình hoàng đế cuối cùng của triều Nguyễn.
Một số hình ảnh khác về Nhà lưu niệm bà Từ Cung:
