Sự khác biệt giữa ẩm thực miền Nam và miền Bắc chủ yếu do yếu tố thời tiết. Thời tiết tạo nên hệ sinh thái và môi trường sống khác nhau, thời tiết miền Bắc có 4 mùa xuân, hạ, thu, đông; ngược lại thời tiết miền Nam chỉ có 2 mùa là mùa nắng và mùa mưa, nhiệt độ miền Nam quanh năm nắng nóng.
Có lẽ vì đó mà ẩm thực 2 miền khác nhau từ gia vị đến cách chế biến, trừng bày.
Ẩm thực miền Bắc đặc trưng thể hiện rõ ở Thủ đô Hà Nội – nơi hội tụ của các món miền Bắc. Người miền Bắc thường nấu món ăn thanh đạm, nhẹ nhàng, có vị chua nhẹ. Khi thưởng thức sẽ thấy đâu đó sự yên bình của thôn quê, nét văn hóa truyền thống nhẹ nhàng êm ái.
Các món đặc trưng của người miền Bắc: phở Hà Nội, bún thang, bún chả , bún ốc , bánh tôm Hồ Tây, thịt đông, xôi cốm vòng, chả giò, miến xào cua bể…
Món ăn miền Bắc rất chú trọng vào những món trong ngày lễ Tết. Phong tục luôn được gìn giữ nó gửi gắm cả vào những món ngày tết như bánh trưng, thịt mỡ, dưa hành, dò lụa,… Một đặc trưng nữa rất Bắc bộ chính là những món quà bánh. Đây không phải là những món ăn để no những nó lại đem lại cho người ta nhiều háo hức. Những công đoạn chuẩn bị vo gạo, rửa thịt lá, gia đình quây quần đong gạo gói bánh. Ngồi bên nhau nghe những câu chuyện kể của ông bà dưới ánh lửa bập bùng. Chắc hẳn những chiếc bánh trưng truyền thống ngày tết là những gì tuyệt vời nhât không có gì thay thế được.
Món ăn của người miền Nam rất đơn giản, ít cầu kỳ. Tuy nhiên các món ăn cũng không kém phần hấp dẫn. Con người nơi đây cũng họ rất thật thà, giản dị. Những món ăn ở đây hết sức đa dạng, có thể nói là biến hóa với vị ngọt, cay, béo.
Chè sài gòn được yêu thích cũng như hấp dẫn người dân ở cả ba miền. Các món ăn bánh in, bánh men, bánh ít, bánh bò… chè kiếm, chè chuối, xôi, nem nướng, cháo gà, gà rô ti… đều sử dụng nước dừa hay cốm dừa để tăng vị béo, vị ngọt. Các món đặc trưng miền Nam phải kể đến: cá lóc nướng trui, gỏi cuốn, bún mắm, hủ tiếu Nam Vang…
Thưởng thức các món miền Nam bạn sẽ cảm thấy có cảm giác sông nước hoang dã, đơn giản nhưng hấp dẫn. Bạn có thể sẽ chưa quen với vị ngọt của các món ăn miền Nam vì họ thường cho đường hay nước dừa vào món ăn. Khi quen rồi bạn sẽ thích thú với vị béo không ngậy, ngọt đậm miệng rất đặc trưng nơi đây
