1. Kiến trúc phố cổ Hội An trên phương diện cảnh quan
Trải qua bao biến thiên, thăng trầm về lịch sử, kiến trúc phố cổ Hội An vẫn giữ được nét trầm mặc, rêu phong, bình lặng, giống với tính cách thuần hậu giản dị, chân chất của người dân nơi đây. Toàn bộ khu phố cổ nằm bên bờ sông Thu Bồn, thuộc địa phận tỉnh Quảng Nam – mảnh đất địa thế của những phong cảnh, những công trình kiến trúc đi vào lịch sử di sản văn hóa thế giới.
Cảnh quan trong phố cổ đẹp bình dị mà đầy mộng mơ với những hàng quán, sạp rau, và không thể thiếu là hoàng hôn thả trên sông. Chính sự tự nhiên đầy chất phác ấy đã khiến bao khách du lịch bị hớp hồn, có cảm giác như được trở về với tuổi thơ.
2. Nhà ở trong kiến trúc phố cổ Hội An
Nhắc đến kiến trúc phố cổ Hội An, ta không thể không kể tới những ngôi nhà cổ có tuổi trên 300 năm với bố cục xây dựng và kiểu thức trang trí của thế kỷ XVI, XVII hầu như được giữ nguyên dạng. Bộ phận nhà ở được phân bố chủ yếu ở 3 phường nội thị (Minh An, Cẩm Phô, Sơn Phong), tiêu biểu như: Nhà cổ Tấn Ký, Phùng Hưng, Quân Thắng, Nhà thờ tộc Trần,… Điều đặc biệt của những ngôi nhà trong phố cổ là chúng mang hình dạng, màu sắc tương đối giống nhau.
- Về kết cấu mái: Hầu hết hệ thống mái của các ngôi nhà cổ sử dụng mái vì kèo gỗ truyền thống, lợp ngói âm dương hoặc mái ngỏi vẩy truyền thống. Khi kiểu mái này thịnh hành và ưa chuộng trong giai đoạn vài trăm năm trước đây, chỉ có những gia đình gần thị cảng, kinh tế khá giả mới có đủ điều kiện xây nhà với loại mái này. Mái ngói âm dương không những tô điểm cho cả dãy phố bởi sự nhịp nhàng, mượt mà đẹp mắt mà còn được tính toán theo thuật phong thủy ngũ hành hòa hợp, tạo nên một sắc thái vô cùng riêng biệt.
- Về hình dáng và màu sắc ngôi nhà: những ngôi nhà cổ tại Hội An hiện tại đều có kết cấu nhà 2 tầng với khung nhà ống, chiều ngang hẹp cùng chiều sâu khá dài. Tuy nhiên, thay vì giống hệt các mẫu nhà ống hiện đại, điều làm nên đặc trưng của kiến trúc nhà ở tại phố cổ Hội An chính là kết cấu nhà vuông vắn 3×3 hoặc 5×5 gian, đi cùng đường nét mềm mại chứ không khô cứng như những ngôi nhà hiện đại.
3. Kiến trúc phố cổ Hội An trong các di tích lịch sử
Các di tích còn sót lại của phố cổ Hội An bao gồm đền, chùa, hội quán và đặc biệt là công trình kiến trúc chùa Cầu. Được hình thành trong cùng vị trí địa lí cùng không gian và ở những thời điểm tương đối gần nhau, các di tích lịch sử thuộc kiến trúc phố cổ Hội An mang những đặc điểm tương đồng như sau:
Hệ mái ngói:
- Cấu trúc mái khá đa dạng và đều được quy tụ đều được thiết kế theo kiểu mái vòm cong, lợp ngói âm dương tráng men sang trọng, kiểu cách và được chăm chút tỉ mỉ trên từng chi tiết.
- Vốn là thị cảng sầm uất của cả nước nên việc đầu tư vào thiết kế trong phố cổ Hội An là điều vô cùng dễ hiểu. Cấu trúc mái cầu kì, cẩn thận từ thiết kế đến chất liệu sử dụng, được làm từ những loại gỗ quý hàng trăm năm tuổi vẫn giữ được vẻ đẹp và màu sắc nguyên trạng.
Hệ thống cột nhà:
Hệ thống cột nhà được làm bằng những loại gỗ quý vận chuyển từ khu vực phía nam, mỗi công trình đền, chùa sử dụng số lượng cột khác nhau tùy vào diện tích.
Hoa văn, họa tiết
Hoa văn, đường nét trang trí chính là những điểm mạnh của các công trình kiến trúc di tích lịch sử đương thời. Họa tiết rồng phượng cũng những chữ nho khắc sâu trong bảng các công trình kiến trúc về chân lí đời sống cuộc sống đã để lại nhiều bài học chân thiện mỹ cho các thế hệ về sau.
