Site icon Tạp chí Đáng Nhớ

Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng – “Dã” hay “giã”?

Do nhầm lẫn về âm đọc, nhiều người không phân biệt được “dã” và “giã”, thậm chí còn cho rằng chúng là một, như trong trường hợp “thuốc đắng dã/giã tật”.

Thật ra, “dã” và “giã” là những từ hoàn toàn khác nhau. Trong tiếng Việt, “dã” có nghĩa là “làm giảm, làm mất tác dụng của chất, thường là có hại, đã hấp thu vào trong cơ thể”, như trong “dã độc”, “dã rượu”. Như vậy, “dã” gắn liền với một chất cụ thể. Trong thành ngữ “thuốc đắng dã tật”, “tật” là yếu tố gốc Hán, nghĩa là “bệnh”, không phải là một chất cụ thể. Do đó, kết hợp “dã tật” là không ổn.

“Giã” trong tiếng Việt có nhiều từ. Đó là: 1. “làm cho giập, nát hoặc tróc lớp ngoài bằng cách cho vào cối và dùng chày nện xuống liên tiếp”, như trong “giã bột”, “giã gạo”; 2. “từ giã” (từ cũ), như trong “giã từ”, “giã biệt”; 3. “kết thúc, bắt đầu tan”, là biến âm của “rã”, như trong “giã đám”, “giã hội”; 4. “lưới hình túi do tàu thuyền kéo để đánh bắt cá và các hải sản khác ở tầng đáy hoặc gần đáy biển”, như trong “kéo giã”; “thuyền dùng để kéo giã đánh cá”, như trong “chiếc giã” và nghĩa chuyển từ loại “đánh cá và các hải sản khác bằng giã”, như trong “đi giã”, “nghề giã”.

Nhiều người cho rằng, “giã” trong thành ngữ “thuốc đắng giã tật” là “giã” 1 và “giã tật” có thể hiểu là “đánh bay, đánh tan bệnh”. Tuy nhiên, cách dùng này đã đi khá xa so với nghĩa gốc của “giã”. “Giã” là “làm cho giập, nát hoặc tróc lớp ngoài”, kết hợp với “tật” cũng không ổn.

Vậy, đâu mới là thành ngữ đúng. Câu trả lời là “thuốc đắng đã tật”. Trong đó, “đã” là một từ cũ có nghĩa là “đã lành bệnh”, “khỏi bệnh rồi” như ghi nhận trong “Đại Nam quấc âm tự vị” của Huình Tịnh Paulus Của hoặc trước đó, “Tự vị Annam Latinh” của Bá Đa Lộc. Kết hợp này càng có cơ sở khi “tật” với nghĩa “bệnh” cũng là một từ cũ, nay hầu như không còn được dùng nữa.

Ngoài ra, còn có dị bản “thuốc đắng đả tật”. Trong đó, “đả” gốc Hán, nghĩa là “đánh, đập”, như trong “đả thương”. “Đả tật” có thể hiểu là “đánh [bay] bệnh”.  Tuy nhiên, trong hầu hết các từ điển tiếng Việt, Hán Việt, chúng tôi không thấy ghi nhận tổ hợp này.

Bộ sưu tập ấn ngà của vua Tự Đức

Nổi tiếng là ông vua hay chữ, vua Tự Đức có hẳn một bộ ấn ngà được chế tác rất tinh xảo, khắc những lời răn đầy ý nghĩa về...

Vì sao âm lịch Việt Nam và Trung Quốc lệch nhau một ngày?

Tùy theo tháng trong năm mà âm lịch Việt Nam và Trung Quốc có sự chênh lệch nhau một ngày. Trong khi đó, tại Việt Nam đang tồn tại song...

Dầu Khuynh Diệp Bác Sĩ Tín

Ngày nay dầu Khuynh Diệp Bác Sĩ Tín không còn nữa nhưng người dân miền Nam tuổi trung niên trở lên ai cũng nhớ đến cái mùi đặc trưng của...

Bánh lọt – lọt từ đâu lọt tới?

Bánh lọt là món quà quê rất quen thuộc ở miền Tây, lên cả Sài Gòn hoa lệ, đi vào không ít thi ca, những câu chuyện học trò… Từ...

Đi tìm An Dương vương, Mị Châu và Trọng Thuỷ

LỜI NÓI ĐẦU Thuyết-truyền vua An-dương, Mị-châu, Trọng-thủy – với những hình-tượng Loa thành, Rùa vàng, nỏ thần, áo lông ngỗng, ngọc trai giếng nước – là một truyện cổ...

Sài Gòn thuở phải cõng xe lửa qua sông

Ngày đó, xe lửa không qua được 2 con sông Vàm Cỏ. Vì thế, tới bờ sông, xe lửa dừng lại. Các toa xe được tách rời ra rồi theo...

12 vị vua chúa giỏi quân sự trong lịch sử Việt Nam

Nhiều vị vua chúa đã được lịch sử Việt Nam ghi danh vởi những chiến công quân sự xuất sắc, trước hoặc sau khi lên nắm quyền. An Dương Vương...

Chuyện chưa biết về Nam Phương Hoàng Hậu

Câu chuyện một con tem Cách đây hơn nửa thế kỷ, đúng ra là vào khoảng những năm 1943-1946 gì đó, tôi đang chỉ là một chú bé nhà quê....

Văn hoá dòng tộc Việt Nam

Dòng họ là một hiện tượng lịch sử – văn hóa mang tính phổ quát, xuất hiện từ lâu trong lịch sử nhân loại và tồn tại ở mọi nền...

Điển cố trong nhạc Nguyễn Văn Đông

Các nhạc sĩ miền Nam trước 1975 thường đặt lời nhạc rất nên thơ, dù bình dị nhưng sang trọng. Thế nhưng, giữa khu vườn trăm hoa đó, ca từ...

Nam Ông Hồ Nguyên Trừng

Hồ Nguyên Trừng (1374 - 1446) là con trai cả của Hồ Quý Ly. Tháng 11.1394 lần đầu tiên sử sách nhắc đến Nguyên Trừng với việc bổ nhiệm ông...

Một thời đại học

Mươi năm trước có dịp đi qua chốn cũ thì vật đổi sao dời (Hương Lộ 14 nay là đường Lũy Bán Bích), không còn thấy nhà máy đâu nữa....

Exit mobile version