“Cù lao” là một khái niệm địa lý dùng để chỉ phần đất nổi lên ở giữa sông, rất quen thuộc với người dân vùng sông nước. Vậy từ này có nguồn gốc ra sao?
Về điều này, TS. Lý Tùng Hiếu ghi nhận rằng, “cù lao” bắt nguồn từ tiếng Chăm “palao” có nghĩa là… cù lao hoặc đảo. Từ điển Chăm – Việt do Bùi Khánh Thế chủ biên cũng có giảng: “Palau: 1 (d) đảo, cù lao”.
Học giả An Chi thì giải thích “cù lao” bắt nguồn từ tiếng Mã Lai là “pulau”, có nghĩa là “đảo”, phương Tây thường phiên âm thành “poulo”.
Hai cách lý giải này có một điểm giao nhau. Đó là trong cộng đồng người Chăm ở Nam Bộ, có nhóm Javakur vốn là con cháu của những cư dân nói tiếng Mã Lai – Đa Đảo, gốc từ Malaysia và Indonesia. Từ vựng ở tiếng Chăm Nam Bộ có nhiều từ chung với Mã Lai, nên “palau” trong tiếng Chăm hẳn là do biến âm của “Pulau” trong tiếng Mã Lai mà thành.
Như vậy, có thể thấy trong sự giao thoa ngôn ngữ giữa người Mã Lai, Chăm và Việt, “pulau” đã biến âm, trở thành “palau” (hay “palao”) và “cù lao”.
Ngoài ra, ta còn có một từ “cù lao” khác chỉ công ơn cha mẹ. Đây là một từ gốc Hán, vốn viết bằng hai chữ 劬勞 với “cù” (劬) có nghĩa là “nhọc nhằn” còn “lao” (勞) nghĩa là vất vả”.
