Chữ “dược” 藥 gồm có hai phần: một bộ và một chữ.
– Bộ thảo 草 viết tắt thành ⺿, lá cỏ, cây cỏ,
– Chữ lạc 犖 là vui mừng, hoan lạc, lạc quan.
Vậy trong chữ “dược” 藥, không có “tượng thanh”, không có “tượng hình” mà là “hàm ý”: cây cỏ làm vui mừng, hoan lạc, tức là thuốc trị bệnh. “Dược học” là một ngành nghiên cứu về cây cỏ dùng để chữa lành bịnh, khiến tinh thần vui vẻ, hoan lạc. “Dược thảo” là “cây cỏ” dùng để làm thuốc.
Xin cho biết chiết tự như trên có đúng hay không.
Xin nói rằng sách vở cũng có chỗ đã phân tích đúng như bạn trình bày nhưng vì không phủ nhận được tính chất hài thanh của chữ dược 藥 nên người ta đành phải nói theo kiểu nước đôi rằng nó vừa hội ý vừa hài thanh. (Xin xem, chẳng hạn, Hình âm nghĩa tổng hợp đại tự điển của Cao Thụ Phiên.)
Riêng cá nhân chúng tôi thì cho rằng ngay từ đầu, đó đã là một hình thanh tự mà nghĩa phù là thảo ⺿ còn thanh phù là lạc 犖 . Tất nhiên là khi chữ dược được đặt ra thì chữ lạc có thể đang còn có tổ hợp phụ âm đầu mà yếu tố thứ hai là phụ âm bên [l] còn yếu tố thứ nhất là một phụ âm đầu lưỡi và phụ âm này có thể là [g] về sau đã trở thành [t’] ở trong thuốc.
Việc chữ lạc hài thanh cho một chữ mà âm Hán Việt xưa đọc thành thuốc là một hiện tượng hoàn toàn bình thường vì chính nó cũng còn hài thanh cho chữ thước tây, đây, là chữ cũng có phụ âm đầu [t] ghi bằng chữ th-. Bản thân chữ dược, với nghĩa khác, cũng có âm thước và lược. Vậy, theo chúng tôi thì chữ dược là một hình thanh tự trong chữ Hán còn trong tiếng Việt thì thuốc là được là hai điệp thức bắt nguồn ở một từ ghi bằng chữ 犖 mà được là âm chính thống hiện nay.
Chữ lạc, thanh phù của chữ dược, là một chữ có quá trình diễn biến ngữ âm phức tạp nên chúng tôi không tiện trình bày chi tiết tại đây.
