Xưa, có một người học trò được dịp lên phố chơi, nhằm đúng ngày chợ phiên. Một vụ mất cắp xảy ra tại quán trọ, người học trò liền bị quan huyện bắt nhốt vì người ta ngờ là thủ phạm.
Người xưa rất coi trọng dạy đạo đức, lễ nghĩa. (Ảnh: Internet)
Sau khi trải qua những thủ tục tra hỏi phiền phức, quan huyện tìm ra thủ phạm, người học trò được thả về. Khi về làng, gặp thầy và bè bạn, người học trò tức tưởi kể lại sự việc, bộc bạch nỗi hàm oan của mình.
Vị thầy im lặng nghe xong câu chuyện, nghiêm nghị ra lệnh phạt trò mười roi.
Người học trò rất ngạc nhiên nhưng không dám cãi lời thầy, vội leo lên bộ ván nằm chờ trận đòn mà lòng hoang mang vô kể.
Các bạn học thấy thế, ngạc nhiên thưa: “Thưa thầy, trò này vô tội sao lại bị đòn?”
Thầy từ tốn giải thích:
“Đành rằng trò ấy vô tội, nhưng tại sao giữa phố chợ đông người chỉ mình nó bị tình nghi là kẻ cắp?
Ta phạt cái tội nó có bộ vó của thằng ăn cắp để cho người ta nghi ngờ. Nếu trò ấy không chỉnh đốn tư cách lại, ta e rằng nó sẽ bị hàm oan nhiều lần nữa”.
Ngẫm lại:
Câu chuyện trên đã cho chúng ta thấy điều gì? Kinh Phật có câu “tướng tự tâm sinh”, có nghĩa là dáng vẻ, dung mạo bên ngoài của mình cũng phần nào là thể hiện của nội tâm ở bên trong.
Nếu trong lòng vui vẻ, thảnh thơi thì nét mặt sẽ tươi tắn, lạc quan; nếu lo nghĩ, buồn bực thì sẽ mang gương mặt ão não, u sầu; nếu muốn bố thí, giúp đỡ người khác thì biểu lộ phong thái tự tin, độ lượng, bao dung; nếu khởi tâm tham lam, muốn trộm cắp thì cử chỉ lấm lét, dò xét v.v…
Người học trò kia tuy không ăn cắp, nhưng lại có tâm thái của kẻ ăn cắp, như vậy mới khiến người ta nghi ngờ. Vị thầy đồ mới “phạt cái tội nó có bộ vó của thằng ăn cắp” nhằm uốn nắn cái tâm, chỉnh đốn tư cách của học trò.
Ngày nay, chúng ta tự hào với nền giáo dục hiện đại, tiên tiến nhưng chú trọng đến khoa học thực tiễn và xem nhẹ việc giáo dục đạo đức và tâm linh. Một khi thước đo giá trị của xã hội nghiêng nặng về những thứ vật chất bề ngoài như kỹ thuật, công nghệ hơn là những giá trị đạo đức và nhân văn, thì đất nước sẽ phải đối diện với nhiều mối họa, ví như: hàng hóa pha chất độc hại, tham nhũng tràn lan, ý thức người dân kém, v.v.
Xã hội Việt Nam đang rất thiếu và cũng rất cần cái “tâm” của con người. Bài học của thầy giáo quê mùa kia phải chăng là điều mà các nhà giáo dục hiện đại cần suy ngẫm và học hỏi?
