Tham Sân Si được ví như ba thứ độc hại (tam độc Tham – Sân – Si) luôn nằm trong thâm tâm của mỗi con người. Nếu con người không hiểu biết và tìm cách kiểm soát nó thì sẽ trở thành nạn nhân của Tham Sân Si. Bởi vì khi ba thứ kịch độc này bộc phát thì con người sẽ đánh mất đi mọi thứ như: Đạo đức, bình tĩnh, tính mạng…
Nguyên căn của Tham Sân Si là xuất phát từ Lục đại phiền não và Thập phiền não trong Phật giáo
Lục đại phiền não:
Hay còn gọi là lục dục trần thế
- Tham
- Sân
- Si
- Mạn
- Nghi
- Ác kiến (ganh ghét, tin bậy, tưởng sai).
Thập phiền não
Hay còn gọi là thập sử
- Tham dục
- Sân nhuế
- Vô minh (ngu si)
- Mạn
- Nghi
- Thân kiến (Ngã kiến)
- Biên kiến
- Tà kiến
- Kiến thủ kiến
- Giới thủ kiến
Trong Mười phiền não trên đây, Năm phiền não trước là của người chậm lụt, kém thông minh (đần độn), Năm phiền não sau là của người lanh lẹ (lanh lợi, thông minh).
Các đầu mối lầm lạc, phiền não, mê dục phát khởi là do từ trong tâm phát sanh ra, khiến cho chúng sanh nói quấy, nghĩ bậy, làm sai đều do sáu nhơn duyên :
1.– Do tự lòng mình (do sở y) : Vì tự tánh của mình đã có sẵn tham luyến, vọng tưởng, tà kiến, nên phiền não nẩy sinh.
2.– Do cảnh ngộ (do sở duyên) : Thuận theo các cảnh phiền não phát sanh ra trước mình.
3.– Do chỗ quen thuộc, gần gũi (do thân cận) : Do học theo bạn xấu, thầy tà.
4.- Do giáo lý tà quái (do tà giáo) : Vì nghe theo những phép chẳng lành, tà phái.
5.- Do tánh quen (do sở tập): Từ trước đã học, đã quen theo thói hư tật xấu, nay nó kết thành thế lực rất mạnh, dễ sai khiến sai trái con người.
6.– Do chỗ tác ý (do tác ý) : Ý tưởng phát ra không đúng với chánh pháp.
Tham là gì?
Tham chính là thứ nhu cầu dùng để kích thích lòng tham bất tận của con người. Họ sẽ đoạt được thứ mình thích bằng mọi cách. Tham cũng được chia làm nhiều loại: Tham sắc, tham tài, tham danh…
- Tham sắc: Tham sắc là từ dùng ám chỉ lòng tham của bản thân con người về sắc đẹp, mạng sống, nhục dục…
- Tham tài: Tham tài là từ dùng để chỉ lòng tham về tiền và vật chất như: Vàng, tiền, xe, nhà…
- Tham danh: Tham danh là từ dùng để ám chỉ lòng tham của con người về danh vọng, quyền lực, tiếng tăm…
Sân là gì?
Sân là từ để ám chỉ sự căm hận, thù ghét, nóng nảy… của con người. Sân cũng được chia làm nhiều loại khác nhau như:
- Sân về sắc, dục, quyền lợi… của chính bản thân con người.
- Sân về tiền tài, danh vọng, vật chất… mà bản thân con người không thể đạt được.
- Sân về những thứ người khác có mà chính bản thân của họ lại không có.
Si là gì?
Si là từ dùng để ám chỉ sự si mê quá đà, không làm chủ được bản thân của mình. Bị chính những si mê đó che mắt đi không còn giữ vững được lý trí của bản thân. Si cũng được chia làm nhiều loại như:
- Mất đi khả năng nhận biết đạo lý làm người.
- Mất đi khả năng nhận biết bản chất của mọi chuyện.
- Mất đi khả năng nhận diện tâm, thân của bản thân.
