Trong số các vua nhà Nguyễn, vua Thành Thái là một trong những hoàng đế có nhiều vợ con.
Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, vua Thành Thái tên thật là Nguyễn Phúc Bửu Lân, con thứ 7 của vua Dục Đức và bà Từ Minh Huệ Hoàng hậu Phan Thị Điểu, và là cháu nội Thụy Thái Vương Nguyễn Phúc Hồng Y, gọi vua Thiệu Trị là cụ nội.
Ông sinh năm Kỷ Mão (1879). Sau khi vua Đồng Khánh mất vào năm Mậu Tý (1888), ông được Khâm sứ Pháp Rheimart và Nam triều chọn nối ngôi (do sự khéo léo của Diệp Văn Cương, chồng của Công nữ Thiện Niệm – cô ruột của ông trong quá trình thông dịch giữa các quan Nam triều và Công sứ). Lễ đăng quang tổ chức vào năm Kỷ sửu (1889)
Trong số các vua nhà Nguyễn, Thành Thái là một trong những vua có nhiều vợ con. Theo thống kê của Nguyễn Phước tộc thế phả ông có tới 19 hoàng tử và 26 hoàng nữ. Sở dĩ ông có nhiều con như vậy là vì trong việc tuyển lựa phi tần, ông rất dễ dàng. Quanh việc tuyển lựa mỹ nữ làm cung phi của Thành Thái còn lưu truyền một giai thoại đặc biệt.
Sách chuyện tình vua chúa hoàng tộc Việt Nam của tác giả Đinh Công Vĩ cho biết, có lần ông cải trang thành một thư sinh rất mực nho nhã lên Kim Long chơi. Chơi chán rồi, ông cùng mấy người tùy tùng đủng đỉnh dạo xuống bến đò. Bỗng thấy cô lái đò xinh đẹp, hấp dẫn, ông ỡm ờ hỏi cô gái: “Này o tê, có ưng làm vợ của vua không?”
Vốn dĩ chưa bao giờ gặp mặt vua, cô lái đò không bao giờ nghĩ rằng người trước mặt mình chính là vua. Chỉ nghĩ rằng ông khách phong lưu này là công tử nhà giàu đi chơi nên trước câu hỏi mà cô nghĩ là trêu trọc ấy, cô cũng đánh bạo nói nửa đùa nửa thật bảo “Ưng”.
Chẳng ngờ cô vừa nói xong thì ông khách cầm ngay lấy tay nàng, kéo ra mũi thuyền, mặc cho nàng mặt đỏ thẹn thùng. Ông liếc mắt đưa tình nói: “Rứa thì Quí phi ngồi nghỉ, để trẫm chèo cho!
Nói xong ông giành ngay lấy tay chèo từ tay nàng, đích thân chèo, cho đò xuôi dòng Hương giang từ Kim Long đến bến Nghinh Lương trước Phú Văn Lâu. Đò cập bến, ông bảo các người cùng đi tiễn đưa “quí phi vào nội” thể theo nguyện ước của nàng, rồi sau đó mới báo về gia đình cô gái, kèm theo lễ vật. Tự dưng cô lái đò trở thành vợ vua.
Ngoài ra, chuyện tuyển vợ của Thành Thái còn được áp dụng như một cách để ông tuyển binh chống Pháp
Ông còn giả vờ đóng vai một người hám sắc, đi bắt phụ nữ nhập cung để luyện tập quân sự, hình thành đội nữ binh riêng của ông, dưới vẻ ngoài là cung nữ vợ vua. Ông từng nhờ họa sĩ Lê Văn Miến (tốt nghiệp trường Beaux Arts – Paris) vẽ các kiểu súng để sai đúc trang bị cho các nữ binh. Để che mắt giặc Pháp, nhiều khi ông giả điên, cào cấu các bà vợ xuất thân trong các gia đình quan lại làm tay sai cho Pháp.
Một đội nữ binh thường trực ở cung cấm thường có 50 người. Sau khi tập luyện quân sự đã thành thục, đội nữ binh 50 người ấy được bí mật trao trả về gia đình, đợi khi cần thì nhập ngũ chống Pháp, sau đó tuyển thêm 50 nữ binh mới…
Nếu vua Thành Thái không bị thực dân Pháp và tay sai vu cho là điên, bắt đi đày ở nước ngoài, thì hẳn đội nữ binh ấy sẽ có tác dụng trong việc cứu nước.
