Lăng mộ đại điền chủ Hàm Huỳnh Kỳ là một công trình kiến trúc độc đáo hội tụ bản sắc văn hóa của cả 4 dân tộc hiện diện ở đất Trà Vinh xưa.
Ấp Bà Mi, xã Hòa Ân, huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh có một công trình kiến trúc mang giá trị nghệ thuật rất độc đáo, thường được người dân trong vòng gọi là mộ ông Hàm.
Đây là lăng mộ của ông Hàm Huỳnh Kỳ, một trong 10 đại địa chủ nổi tiếng nhất miền Tây Nam bộ thời thuộc địa. Lúc sinh thời, ông Hàm đã mua chức huyện, nên còn được gọi là huyện Hàm.
Khu lăng mộ hoành tráng của ông do kiến trúc sư Trần Công Quan ở Sài Gòn thiết kế, nhóm thợ Sóc Trăng, Cần Thơ khởi công năm 1944, hoàn thành năm 1947. Công trình được xây dựng bằng xi măng Hải Phòng cùng gạch, ngói, gỗ.
Về tổng quan, lăng mộ ông Hàm có cấu trúc khá lạ với 5 tòa nhà lục giác bao quanh một nhà lục giác ở giữa, tất cả đều cao khoảng 12m, trên nền cao hơn 1 m.
Tháp nào cũng có nóc nhọn lợp mái ngói như tháp của các ngôi chùa Việt.
Gian nhà lục giác ở giữa là nơi có mộ phần của ông Hàm, hai bên là mộ phần hai vị phu nhân.
Mặt ngoài của các tòa tháp được trang trí cầu kỳ với rất nhiều phù điêu và tranh vẽ.
Điều đặc biệt là các tác phẩm này mang dấu ấn của nhiều nền văn hóa khác nhau.
Đó là mô típ hoa lá phương Tây cổ điển.
Hình tượng rồng và các linh vật trong văn hóa Việt – Hoa.
Mỗi góc tường sát nóc các tòa tháp là một vị thần Cây-nor giang tay chống đỡ mái – nét kiến trúc đặc trưng của chùa Khmer. Ngoài ra còn có một số tranh vẽ các thắng cảnh của Campuchia.
Các bức tường bên trong lăng mộ được lấp kín bằng những bức tranh mang chủ đề đa dạng, từ chân dung của ông Hàm và hai phu nhân đến các họa tiết hoa lá phương Tây, điển tích dân gian Khmer, hình tượng tâm linh Việt – Hoa…
Có thể nói, mộ ông Hàm là một công trình kiến trúc độc đáo hội tụ bản sắc văn hóa của cả 4 dân tộc hiện diện ở đất Trà Vinh xưa là người Việt, người Hoa, người Pháp và người Khmer.
Đáng tiếc rằng, sau nhiều thập niên bị bỏ hoang, mộ ông Hàm đã xuống cấp nghiêm trọng.
Khuôn viên khu mộ đã bị lấn chiếm và biến thành nơi đổ rác, nhiều kết cấu đã đổ vỡ, các tác phẩm nghệ thuật bị phá hủy do thời tiết và sự thiếu ý thức của con người…
