Miếu Bà Thiên Hậu hay còn gọi là Hội quán Quảng Triệu. Là một trong các công trình cổ có kiến trúc đẹp mắt của người Hoa ở Sài Gòn – Chợ Lớn.
Miếu Thiên hậu tọa lạc ngay tại đường Nguyễn Trãi, quận 5, TP. Sài Gòn. Nơi đây được ví von là ngôi nhà tâm linh có tầm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống văn hóa người Hoa đang sinh sống trên địa bàn. Miếu Thiên hậu được xây dựng vào năm 1760. Năm 1993 được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào năm 1993. Dù trải qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, sau 256 năm tồn tại, miếu bà Thiên Hậu vẫn giữ được nét kiến trúc độc đáo.
Hội quán Quản Triệu này còn được gọi là Miếu Bà Thiên Hậu. Ban đầu đây là nơi sinh hoạt của cộng đồng người Hoa gốc hai phủ; Quảng Châu và Triệu Khánh, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc.
Kiến trúc Miếu Bà Thiên Hậu
Chùa ngày nay như ta thấy, toàn xây bằng vật liệu bên Tàu đem qua, từ viên gạch, tấm ngói, đến những đồ gốm gắn trên mái nóc đều do thuyền buồm chở sang đây, đến cách thức phong tô cũng giữ y thể thức Tàu, gạch xây liền mí không tô hồ, đếm rỡ từng tấm một, lằn hồ thẳng đường thẳng lối khít rịt và ngay bon như vẽ, thiệt là rất khéo và tưởng chừng thợ kim thời khó làm sắc sảo hơn được nữa. Truy ra chùa nầy trùng tu năm 1860 (Hàm Phong năm thứ 10). (Theo học giả Vương Hồng Sển)
Ngày nay đứng sân chùa ngắm lên các cảnh chưng trên nóc bằng đồ gốm nung bên Tàu là biết được những phong tục Trung Hoa cổ thời, thuở vua chúa còn trị vì: đả võ đài, thi đậu vinh quy, công chúa tuyển phò mã, v.v… những vật này đáng được liệt kê vào sổ cổ tích vậy. (Theo học giả Vương Hồng Sển)
Miếu xây theo kiểu kiến trúc đặc trưng của người Hoa (hình ấn). Đây là tổ hợp 4 ngôi nhà liên kết nhau tạo thành mặt bằng giống hình chữ “khẩu” hoặc chữ “quốc”. Ba dãy nhà ở giữa tạo thành tiền điện, trung điện và hậu điện. Giữa các dãy nhà này có một khoảng trống gọi là thiên tỉnh (giếng trời), giúp không gian chùa thoáng đãng, đủ ánh sáng cho hậu cung và có chỗ thoát khói hương.
Tích xưa về Bà Thiên Hậu
Theo học giả Vương Hồng Sển; Thiên Hậu Thánh Mẫu (vị thần được thờ chính trong chùa) có tên là Lâm Mặc Nương, người đảo Mi Châu, thuộc Bồ Dương (Phước Kiến). Bà sinh ngày 23 tháng 3 năm Giáp Thân(1044), đời vua Tống Nhân Tông. Sau đó, tám tuổi bà biết đọc, mười một tuổi bà tu theo Đạo giáo. Mười ba tuổi, bà thọ lãnh thiên thơ; thần Võ Y xuống cho một bộ “Nguyên vị bí quyết” và bà tìm được dưới giếng lạn một xấp cổ thư khác, rồi coi theo đó mà luyện tập đắc đạo.
Một lần, cha bà tên Lâm Tích Khánh ngồi thuyền cùng hai anh của bà, chở muối đến tỉnh Giang Tây để buôn, giữa đường thuyền lâm bão lớn…Lúc đó bà đang ngồi dệt vải cạnh mẹ nhưng xuất thần để đi cứu cha và hai anh. Bà dùng răng cắn được áo của cha, hai tay nắm hai anh, giữa lúc đó mẹ kêu gọi bà, buộc bà phải trả lời. Bà vừa hở môi trả lời thì sóng cuốn cha đi mất dạng, chỉ cứu được hai anh. Từ đó mỗi khi thuyền bè ngoài biển bị nạn người ta đều gọi vái đến bà. Năm Canh Dần (1110) nhà Tống sắc phong cho bà là “Thiên Hậu Thánh Mẫu”
Ngoài lễ vía Bà là ngày lễ lớn của Miếu Bà Thiện Hậu. Ngoài ra còn những ngày lễ khác cũng được cúng lớn như; Tết Nguyên đán, Tết Nguyên tiêu, Tết Trung thu, ngày vía của các vị thần khác thờ trong hội quán.
Miếu Bà Thiên Hậu/hội quán Quảng Triệu nằm bên đường, đối diện trạm xe điện, 1928.
Sài Gòn không phải lúc nào cũng xô bồ, hối hả với nhịp sống phồn hoa nơi thị thành rực rỡ ánh đèn. Sài Gòn vẫn có những góc tĩnh lặng riêng để làm dịu tâm hồn, cho mọi vướng bận, sân si nhật thường sẽ trôi vào không gian trầm lắng ấy. Đây cũng là điểm đến tâm linh quen thuộc của người Sài Gòn mỗi khi cảm thấy trống vắng
