Từ xưa, ông bà ta luôn tâm niệm rằng mọi sự việc diễn ra trong ngày mùng 1 Tết đều có thể sẽ ảnh hưởng đến cả năm mới. Nếu ngày đầu năm mới mọi chuyện suôn sẻ thì người ta tin rằng cả năm sẽ được an lành, nhiều điều may mắn, vạn sự như ý và ngược lại! Do đó, tục xông đất, xuất hành, những cử chỉ đầu tiên, những lời nói đầu năm là điều mà ai cũng phải cẩn trọng, chú ý.
Theo quan niệm truyền thống, sau thời điểm giao thừa thì người nào bước vào nhà của gia chủ đầu tiên cùng với lời chúc mừng năm mới thì đó là người xông đất. Thông thường gia chủ sẽ có ý định mời người nào đó xông đất cho nhà mình. Người được mời xông đất sẽ được gia chủ sẽ dựa vào sức khỏe, đức tài, sự thành đạt… để dự đoán vận hạn của gia đình mình trong năm.
Xông đất hay xông nhà đầu năm là phong tục lâu đời của người Việt, với quan niệm rằng trong ngày mùng Một Tết nếu được người có vận khí tốt đến nhà thì cả năm mọi việc sẽ may mắn, suôn sẻ. Người xông đất được coi là người đại diện mang tới cho chủ nhà sự may mắn và an lành cho một năm.
Hầu hết ở mọi nơi trên đất nước Việt Nam, phong tục xông đất, xông nhà đều tương tự như nhau. Người đến xông đất thường đem theo những phong bao lì xì để mừng tuổi trẻ con, người già và chúc mừng năm mới đến toàn thể gia đình.
Sau đó, người xông đất sẽ được gia chủ chúc mừng năm mới và ngồi chơi nói chuyện chỉ khoảng 5 đến 10 phút rồi xin cáo từ chứ không nên ở lại lâu. Tục xông đất thể hiện tinh thần hướng đến những điều tốt lành, may mắn và cầu mong một năm mới mọi sự đều thuận lợi cho các thành viên trong gia đình.
Một số gia đình chọn hình thức xông nhà theo cách chọn một người trong gia đình mà hiền lành, tốt vía và mát tay sẽ ra khỏi nhà trước thời khắc giao thừa. Người này đi xin lộc ở chùa, đi cúng bái sau đó về nhà sau thời điểm giao thừa.
Người này sẽ tự xông nhà và hứa hẹn sẽ đem lại an lành và may mắn cho cả gia đình. Bằng cách này, sẽ không phải nhờ đến người xông nhà, tục lệ xông nhà sẽ diễn ra suôn sẻ và nhanh chóng, hứa hẹn một năm cũng suôn sẻ và mọi sự thuận lợi.
