Trong các ca khúc của nhạc vàng Việt Nam, nhiều nhạc sĩ lấy cảm hứng từ các loài hoa để viết nên các tình khúc dang dở.
Đó là các loài hoa quen thuộc: phượng, sim, mimosa, hoa trinh nữ, hoa mười giờ… ngoài ra còn có một loài hoa rất đẹp, xuất hiện trong những ca khúc rất buồn, đó chính là hoa Pensée.
Hoa Pensée là loài hoa có nguồn gốc từ nước Pháp và được du nhập vào Việt Nam khoảng những năm đầu của thế kỷ 20. Loài hoa Pensée còn có một số tên gọi khác như Hoa Bướm hay Tử La Lan. Loài hoa Pensée được trồng nhiều ở những nơi có khí hậu lạnh ở nước ta như Sapa, Ba Vì, Tam Đảo và đặc biệt là Đà Lạt, vì là nơi có khí hậu lạnh quanh năm.
Cánh hoa Pensée thì mỏng mượt và nhiều màu sắc. Tên gọi Pensée xuất phát từ tiếng Pháp và nghĩa tiếng Việt của Pensée là sợ nhớ nhung, còn ý nghĩa của loài hoa Pansée là “nhớ về em” hoặc “nhớ về anh”, trong tiếng Anh là “Thinking of you”. Từ lâu, hoa Pensée được xem là loài hoa của tình yêu, các đôi tình nhân thường tặng nhau hoa Pensée để thể hiện tình yêu của mình.
Trong dòng nhạc vàng Việt Nam, hoa Pensée thường xuất hiện trong những tình khúc dở dang. Ông hoàng tango Hoàng Trọng đã sáng tác 1 tuyệt phẩm bolero mang tên “Cánh Hoa Yêu” có nhắc đến loài hoa này:
Rồi em đi nhặt hoa “pensée” ép trong thơ,
Thầm trao cho anh những khi tâm hồn bơ vơ…
Bài hát này được yêu thích qua tiếng hát của danh ca Thanh Thúy. Tuy nhiên, khi nhắc đến loài hoa Pensée, người ta nhớ đến giọng ca Giao Linh nhiều nhất, với 2 ca khúc cùng là sáng tác của nhạc sĩ Đài Phương Trang và Ngọc Sơn: Màu Tím Pensée và Mùa Pensée Nở. Nhạc sĩ Ngọc Sơn (tên thật là Thái Ngọc Sơn, cũng từng là thầy của ca sĩ Giao Linh)
Cả 2 ca khúc này đều được yêu thích từ trước năm 1975 với tiếng hát Giao Linh. Nếu nghe kỹ lại lời nhạc, chúng ta có thể biết rằng ca khúc Màu Tím Pensée được sáng tác trước ca khúc Mùa Pensée Nở, và câu chuyện trong 2 bài hát này được nối tiếp nhau.
Lời bài hát Màu Tím Pensée:
Màu hoa Pensée, màu hoa tình yêu hay hoa tím dở dang.
Lòng chợt bâng khuâng nghe câu chuyện cũ.
Mắt thoáng bao ngỡ ngàng.
Chuyện người trai đêm đêm ngắm trăng suông.
Nghẹn ngào trông Pensée tím bơ vơ
Nếu mai sau này ước mơ không thành.
Thì nguyện đồi Pensée tím làm mồ chung.
Ngày tháng dần trôi mãi.
Đã lâu rồi không trở lại nơi xưa.
Người trai mà hung tin: một đêm kia giao tranh chàng đã chết đến nay vẫn yên lành, vẫn vui bước dạ hành.
Bên cuộc đời chiến chinh.
Đôi khi nghe chợt buồn
Xin ai chớ hỏi rằng.
Vì sao hay bâng khuâng…
Rồi một chiều kia người trai hành quân ngang qua cánh đồi xưa
Chợt nghe không gian như đang sụp đổ.
Thấp thoáng ngôi mộ mình.
Lời thề xưa dư âm vẳng đâu đây.
Hỏi lại nghe tin em đã quy y.
Biết em phương nào, đã bao năm rồi.
Vẫn còn tìm nơi xa vắng một người thôi…
Nội dung của “Màu Tím Pensée” và “Mùa Pensée Nở” là câu chuyện tình của một người trai lính chiến với một người con gái hậu phương. Họ cùng nguyện ước với nhau trên đồi hoa Pensée tím ngát, cùng thề rằng nếu không thể tròn duyên được với nhau thì đồi Pensée này sẽ là “mồ chung”:
Nếu mai sau này ước mơ không thành.
Thì nguyện đồi Pensée tím làm mồ chung.
Nhưng ai có ngờ đâu, màu tím của Pensée cũng buồn như màu tím của hoa sim, báo trước cho mối tình buồn thương. Thời chinh chiến, thông tin liên lạc rất khó khăn, người hậu phương và người giới tuyến chỉ có thể đợi chờ nhau trong niềm hy vọng mong manh.
Nhưng rồi một ngày kia, cô gái nghe hung tin rằng người yêu đã tử trận. Cô đau đớn, tuyệt vọng, làm một ngôi mộ gió cho chàng trên đồi Pensée năm xưa, rồi quy y để vẹn lời thề ước. Cô đâu có ngờ rằng hung tin đó không chính xác, bởi vì:
“Người trai mà hung tin: một đêm kia giao tranh chàng đã chết đến nay vẫn yên lành, vẫn vui bước dạ hành”.
…
Rồi một chiều kia người trai hành quân ngang qua cánh đồi xưa
Chợt nghe không gian như đang sụp đổ.
Thấp thoáng ngôi mộ mình.
Một ngày nọ, chàng trai hành quân qua chốn xưa, bàng hoàng khi thấy ngôi mộ của chính mình được người xưa lập. Trong người chàng chợt rợn lên nỗi xót xa vô cùng khi nhớ lại lời thề xưa nên vội vàng hỏi thăm tin về người yêu:
Lời thề xưa dư âm vẳng đâu đây.
Hỏi lại nghe tin em đã quy y.
Biết em phương nào, đã bao năm rồi.
Vẫn còn tìm nơi xa vắng một người thôi…
Ca khúc Màu Tím Pensée được kết thúc ở đây. Câu chuyện được kể tiếp ở bài hát Mùa Pensée Nở như sau:
Có người nào không ngậm ngùi cho duyên kiếp khi nghe kể chuyện xưa,
Chuyện hoa Pensée đau thương và dang dở nàng đã khoác nâu sòng.
Rồi từ đấy bao lần lệ hoen mi
Niềm ưu tư khoác lên trên đôi vai gầy
Cuộc đời xin trôi theo tiếng kệ kinh
Chuyện ngày xưa chỉ thoáng trong mơ.
Đến một ngày kia chàng được tin cho biết nơi nương bóng từ bi,
Ngỡ đang trong mơ bâng khuâng chàng khẽ nói từ đây hết lạnh lùng.
Rồi tìm đến ngôi chùa nằm cô liêu,
cành Pensée tím trong đôi tay mong chờ,
Nguyện cầu Pensée kia trong tim em chưa tan vỡ,
những hẹn thề chưa phai.
Đường mòn đưa lối đến chùa nằm im trong hoàng hôn
Trong thoáng em nguyện cầu quỳ nghiêng nghiêng chắp đôi tay
Đau đớn thay tàn tạ đã phai úa nét xuân thì,
Ai ngỡ ngàng hơn ai khi em nhìn ra hiên vắng,
Chợt nghe không gian như tan vỡ khi thấy lại người yêu xưa
Biết bao nghẹn ngào, Pensée đó người yêu đây.
Bỗng chợt thoảng nghe đâu đây vang trong gió ngân nga mấy hồi chuông.
Ngày xin qui y năm xưa nàng đã hứa thành tâm hướng phật đài
Tình yêu cũ lỡ rồi thì cho quên,
Chuyện ngày xưa nhắc chi cho thêm đau lòng.
Nàng buồn quay trở gót
Hay chăng ai đang chua xót tim vỡ cành hoa xưa.
Tháng ngày dần trôi cuộc đời trai chinh chiến muôn phương bước đường xa,
Ngày về nơi đây thăm em thì nghe nói nàng đã chết lâu rồi.
Chàng đau đớn nghe kể rằng: ni cô lệ ngập mi,
Ước mong xin chôn trên đồi
Cạnh mộ hoa năm xưa
Chàng vội tìm lên nơi ấy bóng người xưa nay đâu?
Sau khi hỏi thăm được nơi người yêu xưa “nương bóng từ bi”, chàng đã tìm đến ngôi chùa cô liêu, trên tay mang theo cành hoa tím, với niềm hy vọng mong manh rằng:
Nguyện cầu Pensée kia trong tim em chưa tan vỡ,
những hẹn thề chưa phai.
Trong bóng chiều loang nắng, chàng đã tìm được người yêu của mình sau bao nhiêu năm, nhưng trong hoàn cảnh là: “Trong thoáng em nguyện cầu quỳ nghiêng nghiêng chắp đôi tay”.
Đau đớn thay tàn tạ đã phai úa nét xuân thì,
Ai ngỡ ngàng hơn ai khi em nhìn ra hiên vắng,
Chợt nghe không gian như tan vỡ khi thấy lại người yêu xưa
Biết bao nghẹn ngào, Pensée đó người yêu đây.
Bao năm đã trôi qua, chàng trai xót thương khi thấy một thời thanh xuân con gái đã phai tàn trên dung nhan người xưa. Phải chăng họ là nạn nhân của một nỗi buồn thế hệ mấy mươi năm, đã chôn vùi tuổi trẻ và hạnh phúc của đời nhau bằng những cơn say tầm đạn trên chiến trường.
Thời gian vụt qua như một cơn mê, bàng hoàng tỉnh mộng thì thoáng thấy người yêu trước mặt, rồi nhận ra dấu vết của thời gian trên dung nhan tàn tạ của người yêu.
Bốn mắt nhìn nhau ngỡ ngàng khi cô gái nhìn ra hiên vắng, thấy dáng người trai năm xưa đang trân trối nhìn mình. Khoảnh khắc đó, thời gian như ngưng đọng, rồi òa vỡ ra bao nhiêu nghẹn ngào không nói nên lời. Bao nhiêu điều muốn nói cùng nhau, nay đành câm lặng trước số phận trớ trêu:
Bỗng chợt thoảng nghe đâu đây vang trong gió ngân nga mấy hồi chuông.
Ngày xin quy y năm xưa nàng đã hứa thành tâm hướng phật đài
Trong giây phút như lạc vào cơn nửa tỉnh nửa mê đó, mấy hồi chuông ngân nga đưa họ về lại với thực tại phũ phàng. Thực tại đó chính là: năm xưa khi quy y, “nàng đã hứa thành tâm hướng phật đài”.
Tình yêu cũ lỡ rồi thì cho quên,
Chuyện ngày xưa nhắc chi cho thêm đau lòng.
Nàng buồn quay trở gót
Hay chăng ai đang chua xót tim vỡ cành hoa xưa.
Khoảnh khắc mà người quay gót bước đi khi chưa kịp nói với nhau lời nào, cũng là lúc cánh cửa định mệnh đã đóng sập trước mắt chàng trai. Cánh hoa tím rơi xuống chân, nhàu nát, như con tim cũng đang vỡ nát.
Tháng ngày dần trôi cuộc đời trai chinh chiến muôn phương bước đường xa,
Ngày về nơi đây thăm em thì nghe nói nàng đã chết lâu rồi.
Chàng đau đớn nghe kể rằng: ni cô lệ ngập mi,
Ước mong xin chôn trên đồi
Cạnh mộ hoa năm xưa
Chàng vội tìm lên nơi ấy bóng người xưa nay đâu?
Phong kín lại tâm tư, người trai đó lại lên đường chinh chiến, muôn phương bước đường xa. Sau nhiều năm trở lại nơi xưa, chàng nhận được tin như sét đánh là “nàng đã chết lâu rồi”.
Xót xa hơn nữa là đến phút cuối đời nàng còn “lệ ngập mi ước mong xin chôn trên đồi, cạnh mộ hoa năm xưa”.
Lời thề nguyện “mồ chung” năm xưa nay đã thành sự thật. Mộ của nàng đã được nằm cạnh “mộ hoa” của chàng năm xưa. Chỉ còn một mình chàng trai đứng phủ phục bên đồi hoa tím. Trong khoảnh khắc, mọi thứ trên trần đời này đều đã trở thành vô nghĩa.
