Nhìn những búi tóc Tẳng cẩu của các nàng, tôi lại nhớ đến những chùm hoa mạ nở vào giữa xuân. Hoa mạ có màu vàng cam, hoa nở từng chùm, chùm hoa được kết lại từ những bông hoa nhỏ xinh xinh như cúc áo. Hoa mạ không thơm nồng mà tỏa hương dìu dịu. Cây hoa mạ là cây thân gỗ khá cao, lá cây hoa mạ to gần bằng lá bàng, xanh quanh năm. Hoa mạ được các chàng trai có dũng khí trèo lên cây hái về tặng cho người con gái mình muốn lấy làm vợ. Để gìn giữ và duy trì phong tục tập quán không thể phủ nhận vai trò của phụ nữ. Tục Tẳng cẩu của phụ nữ dân tộc Thái đen Tây Bắc cũng vậy. Đứng trước nguy cơ mai một và biến mất một phong tục gắn bó với dân tộc mình từ bao đời, các bà, các mẹ từ mềm dẻo đến cứng rắn kiên trì thuyết phục con dâu mới thực hiện một nghi lễ thiêng liêng của dân tộc mình.

Tẳng cẩu là búi tóc ngược lên đỉnh đầu làm dấu hiệu chứng tỏ cho mọi người biết mình đã có chồng, để các chàng trai trong bản, ngoài mường khỏi ve vãn tán tỉnh. Cái chất thật thà của người phụ nữ dân tộc Thái là đây chứ đâu, không tra hỏi cũng khai. Khi đang phơi phới dậy thì, các nàng cứ thoải mái liếc ngang, liếc dọc, có thể rước anh nọ, anh kia vào ngủ thăm nhau mà bố mẹ không hề cấm đoán. Các bậc làm cha, làm mẹ người dân tộc Thái rất tôn trọng quyền tự do lựa chọn người bạn đời của con gái đến tuổi dậy thì. Nhưng khi đã chọn được chàng trai ưng ý, thì các nàng phải toàn tâm, toàn ý chăm sóc, vun vén cho cái tổ ấm nhỏ của mình…

Chỉ cần nhìn búi tóc Tẳng cẩu phần nào hiểu được chủ nhân của nó khéo hay vụng. Từ nhỏ các bé gái đã được mẹ, bà dạy cho cách chăm sóc mái tóc sao cho dày, cho đẹp. Chẳng phải người dưới xuôi có câu “Cái răng, cái tóc là góc con người” đó sao. Chàng nào vô tình đi ngang qua sông, suối đúng lúc các nàng đang gội đầu, chải tóc, thì đều mềm lòng xao xuyến quay ngược trở lại đứng sững như trời trồng mà ngắm.

“Nàng cười tãi gió bên sông
Mây theo làn tóc trôi bồng bềnh trôi”

Tẳng cẩu không hề làm người phụ nữ dân tộc Thái bớt xinh đẹp đi, mà ngược lại, nhìn các nàng càng thêm mặn mà quyến rũ, đoan trang hơn. Nàng Tẳng cẩu ai chẳng biết đã có chồng, mà có chồng thì đã sao? Gái xinh đẹp, duyên dáng nhường ấy theo qui luật đương nhiên chẳng thể không lấy chồng. Sau khi lo xong việc nhà, nàng vẫn múa hát, đong đưa, vẫn có thể kéo tay, khoác vai, bá cổ khách rót rượu, nâng rượu, đổ rượu…Tóc nàng vấn cao trên đỉnh đầu càng lộ rõ chiếc cổ cao ba ngấn trắng ngần gợi cảm… Đàn ông dân tộc Thái đen hiếu khách, rộng lượng chẳng ghen, còn thấy hãnh diện và vui khi khách nam giới đến thăm nhà khen vợ mình xinh, vợ mình khéo. Các chàng cũng chỉ dám dán mắt vào những đường cong, ngoại tình với nàng trong ý nghĩ mà chẳng dám trêu ghẹo và toan tính chuyện riêng.

Cưới cổ của người Thái đen Tây Bắc | baotintuc.vn

Khi đã Tẳng cẩu thì người phụ nữ Thái đen chẳng bao giờ bỏ tóc xuống, cả khi đi ngủ cũng vậy. Lúc mới gội đầu các nàng xõa tóc, nhưng chỉ được phép xõa ở nhà mình đợi cho tóc khô lại vấn cao lên.

Với sự phát triển năng động và tiến bộ của xã hội hiện đại, phụ nữ hoạt động trong mọi lĩnh vực, đủ mọi ngành nghề…Phụ nữ dân tộc Thái đen cũng vậy, họ cần phải tham gia giao thông, với phương tiện phổ biến là xe máy. Đi xe máy bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm, vô tình búi tóc Tẳng cẩu trở thành chướng ngại vật. Các nhà thiết kế mũ bảo hiểm thể hiện sự tôn trọng một phong tục đẹp, đã thiết kế một kiểu mũ bảo hiểm đi xe máy dành riêng cho phụ nữ Thái đen miềnTây Bắc.
Với những tư duy tiến bộ, tích cực các ông bố, bà mẹ dân tộc Thái đen ngày nay cũng không ép buộc con gái mình lấy chồng phải Tẳng cẩu. Cũng tùy vào điều kiện hoàn cảnh và công việc, nhưng đa phần các nàng đều muốn Tẳng cẩu khi đã lấy chồng. Không Tẳng cẩu tóc lên giống gái già, gái ế, gái hư.

Còn tôi, chợt buồn mênh mang khi một lần đi dự đám cưới trong bản, thấy cô dâu mặc váy Tây, trang điểm mắt môi…tóc ép, nhuộm theo kiểu Hàn Quốc. Nhạc sàn mở to hết cỡ, khách khứa phần đa là giới trẻ nhảy như lên đồng. Thế giới ngày càng xích lại gần nhau. Rồi sẽ ra sao nếu một ngày chuẩn mực cái đẹp được sao chép, định hình theo một khuôn mẫu trên phim ảnh, hoặc từ các cô, các cậu ca sĩ của các ban nhạc nổi tiếng…

Người phụ nữ như hoa của đất, như hương của trời, mỗi xứ đều có một dáng vẻ khác nhau, mang theo bao sự bí ẩn cần khám phá về một miền văn hóa lâu đời mang bản sắc riêng.
Nàng Tẳng cẩu địu con lên nhà sàn, nhóm lửa trong bếp đồ xôi, lửa reo, than hồng rực ấm cả mùa sương muối
Nàng Tẳng cẩu lên nương nắng thơm ngủ trong ngô lúa.
Nàng Tẳng cẩu ra suối rêu xanh theo gót về nhà
Như loài hoa mạ vàng hươm chỉ tìm thấy khi xuân đã chín nơi núi rừng Tây Bắc.
Tẳng cẩu lên kẻo nhỡ thì.