Tùng Lâm từ ca sĩ trở thành ‘quái kiệt’ của Sài Gòn trước 1975

Trong làng hài của Sài Gòn trước 1975, có một người không cần diễn, chỉ cần bước ra sân khấu là khán giả đã cười rần rần, đó là Tùng Lâm. Năm 1958, lần đầu tiên tham gia đại nhạc hội “Minh tinh quái kiệt”, Tùng Lâm chính thức được quảng cáo là Tiểu quái kiệt Tùng Lâm.

Từ đó về sau, ở các lĩnh vực từ hài, kịch, cải lương rồi phim ảnh, hễ có mặt Tùng Lâm là có… cười nghiêng ngả. Chính vì thế, công chúng yêu sân khấu tặng cho Tùng Lâm biệt danh “quái kiệt” và nó đã gắn với tên tuổi của ông đến bây giờ.

Ca sĩ trở thành… hề

Ít ai biết một danh hài thuộc loại “quái kiệt” như Tùng Lâm lại xuất thân là một… ca sĩ có đẳng cấp. Tham gia ca hát từ rất sớm, do có người chị thứ bảy rất giỏi đàn Mandoline nên cứ mỗi lần chị đàn thì Tùng Lâm hát. Năm 12 tuổi, Đài Phát thanh Pháp-Á tổ chức cuộc thi tuyển lựa ca sĩ, Tùng Lâm dự thi và đoạt giải nhất với bài An Phú Đông của nhạc sĩ Lê Bình. Người đoạt giải nhì là Thanh Giang (học trò của quái kiệt Trần Văn Trạch), giải ba thuộc về ca sĩ Bạch Yến (con dâu của GS.S Trần Văn Khê). Đến năm 1952, sau một thời gian đi hát đám cưới, Tùng Lâm lại đoạt giải nhất cuộc thi tuyển lựa ca sĩ của Đài Phát thanh Sài Gòn với bài Tiếng dân chài của Phạm Đình Chương.

Từ đó, Tùng Lâm luôn được mời hát ở các rạp. Ông cùng với kịch sĩ Vân Hùng, nhạc sĩ Lam Phương hình thành một nhóm tam ca ăn ý với các ca khúc Khúc ca ngày mùa, Nhạc rừng khuya (Lam Phương), Ô mê ly (Văn Phụng), Đoàn lữ nhạc (Đỗ Nhuận), Ngựa phi đường xa (Lê Yên), Khúc nhạc dưới trăng (Dương Thiệu Tước), Thiên thai (Văn Cao)… Ông đến với kịch cũng rất tình cờ, lần ấy, Ban kịch Dân Nam khai trương vở Tàn cơn ác mộng, kịch sĩ Vân Hùng đột ngột đòi trả vai thằng cùi không chịu đóng. Trước tình thế cấp bách, Tùng Lâm xung phong nhận vai này vì bản thân kém sắc vóc, nhân vật này chỉ cần hóa trang, không để lộ gương mặt thật. Vai diễn thành công nên ông được giao tiếp vai cậu chủ trong vở Mua chút tình thương, Vân Hùng vào vai người ở. Nhưng Vân Hùng lúc đó đang cạo đầu trọc không diễn nên vai người ở được giao lại cho Tùng Lâm. Do không chuẩn bị trước, anh mượn cái quần lửng của một nghệ sĩ múa trong đoàn mặc. Mới bước ra sân khấu, khán giả cười rần rần. Sau thành công với vai hài khác trong Cây đàn bỏ quên, Tùng Lâm chính thức chuyển sang hài. Một thời gian sau, ông được mời làm nghệ sĩ chuyển âm (bây giờ gọi là lồng tiếng) các phim Nhật, Ấn Độ cho các hãng Mỹ Phương, Mỹ Vân, Lido…

Sự đổi thay thần kỳ suốt 4 thập kỷ ở sân bay tốt nhất thế giới

Nhờ đó, ông được mời đóng liên tục các vai hài trong phim Năm hiệp sĩ bất đắc dĩ, Năm vua hề về làng, Tứ quái Sài Gòn, Như hạt mưa sa, Con ma nhà họ Hứa… Theo ông, chọc cho khán giả cười nhiều lúc còn khó hơn làm cho họ khóc. Người nghệ sĩ hài phải biết chắt chiu ngôn từ để không sa vào cái hài vụn vặt, rẻ tiền. Trước đây, mỗi danh hài đều có nét đặc trưng: Văn Chung cười dê, Khả Năng trầm tĩnh, Văn Hường ca vọng cổ, Thanh Việt nhép nhép bộ ria… không ai bắt chước ai. Bây giờ, các em trẻ thường bắt chước điệu bộ, nhóm này ăn cắp mảng miếng của nhóm kia, rồi dung tục, rất dễ “giết chết” hài… Nói về nghệ danh Tùng Lâm, một người bạn của ông bật mí: “Tùng Lâm sinh ra tại Biên Hòa (Đồng Nai), tên thật là Nguyễn Văn Tâm nhưng tại ổng thấp quá nên bạn bè gọi là Tâm Lùn. Ổng thấy tên Tâm Lùn hơi… kỳ kỳ nên đã đọc lái lại là… Tùng Lâm”. Mới nghe qua rất lôgic, hợp tình hợp lý, nhưng thật ra đó chỉ là một tình huống hài trên sân khấu do chính Tùng Lâm “chế” ra chứ Tùng Lâm tên thật là Lâm Nguơn Phẩm, có một người bạn “nối khố” tên Tùng. Khi đi hát, ông đã lấy họ của mình ghép với tên người bạn thân lại thành nghệ danh cho mình.

Ngôi làng nghèo nhất nước Mỹ

“Tứ quái Sài Gòn” chỉ còn mỗi Tùng Lâm

Năm 1974, Hãng phim Lido thực hiện bộ phim hài Tứ quái Sài Gòn với các nghệ sĩ là Khả Năng, Thanh Việt, La Thoại Tân, Tùng Lâm đã tạo nên một làn sóng hâm mộ cuồng nhiệt của khán giả. Bộ phim còn được thuyết minh phụ đề bằng nhiều thứ tiếng, phát hành khắp các nước châu Á. Có một kỷ niệm trong quá trình đóng bộ phim này mà Tùng Lâm không bao giờ quên. “Số là tôi vào vai một tay bơi lội rất giỏi, bản thân tôi ngoài đời cũng là một tay bơi kỳ khôi nhưng vì lần ấy, tôi vừa bị gãy tay mới lành, cảnh quay đòi hỏi phải quay đi quay lại nhiều lần nên tôi bị đuối. Lần cuối cùng, tôi bơi một lúc rồi… chìm luôn. Anh bạn Khả Năng diễn chung cứ tưởng tôi muốn làm cho khán giả đang đứng xem cười chơi nên không quan tâm. Đợi mãi không thấy tôi trồi lên anh mới hốt hoảng gọi mọi người xuống tìm. Khi tôi tỉnh dậy thì thấy mình đang nằm trong… bệnh viện. Hú hồn, tôi thoát chết trong gang tấc…” – Tùng Lâm kể.

Nếu như trước đây, Tùng Lâm từng đối mặt với cái chết qua những tình huống khi đóng phim thì từ năm 2005 đến nay, ông đã 4 lần bị đột quỵ vì chứng bệnh cao huyết áp. Một lần khi ông đang lưu diễn ở Điện Bàn (Quảng Nam) phải đưa lên vùng biên giới Lao Bảo (Quảng Trị ) chạy chữa. Lần thứ hai ông ngã xuống khi đang diễn ở Buôn Ma Thuột tưởng không qua khỏi. Lần đột quỵ thứ ba khi ông đang diễn ở Khu du lịch Tân Cảng vào dịp Noel. Lần mới nhất là khi ông cùng đoàn nghệ sĩ Việt Nam sang Mỹ lưu diễn, nhiều kiều bào đã khóc khi chứng kiến cảnh ông nằm viện suốt một tuần không nói một lời. “Nhưng có lẽ tôi cao số nên nhiều lần thoát chết. Nhóm Tứ quái Sài Gòn giờ chỉ mình tôi còn sống…”.

Tác hại khi để xe máy dưới trời nắng nóng và những lưu ý cần biết để bảo vệ xe

Với 77 tuổi đời, sức khỏe không còn cho phép nên Tùng Lâm rất ít xuất hiện trên sân khấu. Ông dành thời gian để vui chơi cùng con cháu, tập thể dục thể thao đồng thời sáng tác các tiểu phẩm, kịch bản cải lương hài. Nếu như trước đây, danh hài Văn Chung “chết tên” Tư Ếch trong sê-ri cải lương hài Tư Ếch đi Sài Gòn thì Tùng Lâm cũng thế, ngoài danh hiệu “quái kiệt”, ông còn được khán giả thương mến gọi bằng tên thân mật Hai Nhái bởi trong thập niên 1990, ông cũng đã sáng tác và thực hiện một loạt bộ phim video hài: Hai Nhái khoái thịt ngựa, Hai Nhái khoái vợ bé, Hai Nhái khoái rượu đế, Hai Nhái khoái số đề, Hai Nhái kén rể, Hai Nhái bắt cướp… 

Chuyên chọc cho khán giả cười, nhưng có lần Tùng Lâm đã khóc ròng trong cánh gà sân khấu. Đó là lần ông lỡ ký hợp đồng theo một đoàn tạp kỹ xuống Cần Thơ biểu diễn trong lúc mẹ ông lâm bệnh nặng. Đang diễn thì ông nhận được điện thoại của gia đình báo tin mẹ ông mất. Ông phải nuốt nước mắt chọc cười khán giả, hoàn tất xong lớp diễn ông chạy vội vào hậu trường ôm danh hài Phú Quý khóc ngon lành. Ông chủ đoàn tạp kỹ đã cho xe đưa Tùng Lâm về Sài Gòn ngay trong đêm để kịp lo hậu sự cho mẹ.