Chiến dịch Khalkhyn Gol năm 1939 là chiến dịch “đẫm máu” xảy ra giữa Liên Xô và Nhật, với chiến thắng trong chiến dịch này, Liên Xô đã thu được nhiều trang bị của Nhật.
Chiến dịch Khalkhyn Gol là trận giao tranh nhưng không tuyên bố trong Chiến tranh biên giới Xô-Nhật năm 1939, nó không phải là trận đánh năm 1945 khi Liên Xô mở Chiến dịch Bão tháng Tám tại Mãn Châu. Chiến dịch Khalkhyn Gol đã mang về cho Hồng quân Liên Xô nhiều chiến lợi phẩm quan trọng.
Chiến dịch này diễn ra ở khu vực sông Khalkhyn Gol, bắt nguồn từ cuộc giao tranh nhỏ vào ngày 11/5/1939, khi một đơn vị kị binh Mông Cổ gồm khoảng 70-90 người đi vào khu vực tranh chấp để đi tìm ngựa của họ. Bị một đơn vị kị binh Mãn Châu tấn công và buộc họ quay trở lại bờ kia sông Khalkhin Gol.
Sau đó đã leo thang thành trận chiến quy mô lớn giữa Liên Xô và Mông Cổ cùng với Nhật Bản. Một số tài liệu nói rằng quân Nhật mất 45.000 người và Liên Xô là 17.000. Tuy nhiên, phía Nhật thông báo chính thức rằng họ mất 8.440 người, bị thương 8.766 người, trong khi lúc dầu Liên Xô khẳng định con số thương vong tổng cộng là 9.284 người.
Chiến dịch này đã khẳng định thêm “tên tuổi” của những chiến sĩ Hồng quân Liên Xô. Chiến dịch diễn ra trong bối cảnh Nhật có nhiều ưu thế trên không, Sư đoàn đặc biệt số 57 của Liên Xô đã đồn trú trên lãnh thổ Mông Cổ, cách hiện trường chiến sự 300 km. Sư đoàn số 57 bao gồm lữ đoàn không quân hỗn hợp số 100 – khoảng 80 máy bay chiến đấu, máy bay tấn công và máy bay ném bom, đại đa số đã lạc hậu và hầu như không được bảo vệ.
Trong khi đó, Nhật được trang bị hiện đại, chỉ trong ngày đầu tiên của trận chiến, quân đội Liên Xô đã mất gần 20 máy bay, trong khi quân Nhật chỉ mất một chiếc. Vài tuần sau, Liên Xô đã phát triển các chiến thuật chiến đấu mới, cải thiện hệ thống giám sát và liên lạc và cung cấp thiết bị cho các đường băng mới gần tiền tuyến. Các phi đội đã nhận được những phiên bản nâng cấp của máy bay chiến đấu.
Đến tháng 6/1939, trận không chiến lớn nhất đã diễn ra trên bầu trời Khalkhin Gol với hơn 200 máy bay từ cả hai bên. Trong trận không chiến đó quân đội Liên Xô đã mất 17 máy bay chiến đấu, quân Nhật – khoảng 30 chiếc. Tình hình bắt đầu cải thiện. Vào tháng 7/1939, Nhật Bản đã cố gắng trả thù cho thất bại, khoảng 70 nghìn binh sĩ và sĩ quan, 500 khẩu súng, gần 200 xe tăng và 700 máy bay đã được kéo tới Khalkhin Gol. Trong nhóm quân Liên Xô đã có 57 nghìn binh sĩ, khoảng một nghìn xe tăng và xe bọc thép, 500 khẩu pháo và súng cối, và 500 máy bay.
Tuy nhiên, Bộ chỉ huy Liên Xô đã hành động nhanh hơn các tướng lĩnh Nhật Bản. Đến ngày 20 tháng 8, Hồng quân đã phát triển kế hoạch chiến dịch tấn công quyết định cục diện cuộc chiến. Cuộc tấn công của Hồng quân là một bất ngờ đối với đối phương. Nhóm quân Nhật đã bị bao vây và bị đánh bại hoàn toàn trong 6 ngày.
Các trận đánh giải phóng lãnh thổ Mông Cổ khỏi quân Nhật đã tiếp tục cho đến cuối tháng 8/1939, những đụng độ trên mặt đất và trên không thỉnh thoảng xảy ra cho đến giữa tháng 9/1939. Phải nói rằng, quân Nhật đã chiến đấu đến người cuối cùng, đã phát động một số cuộc tấn công trả đũa tuyệt vọng. Vào ngày 15/9/1939, họ đã ký hiệp định ngừng bắn.
Trong những năm gần đây, nhiều tài liệu mật của Liên Xô được công bố, con số chính xác hơn về số binh sĩ Liên Xô thiệt mạng là 7.974 người, số bị thương là 15.251 người. Một cuộc nghiên cứu tương tự về phía Nhật Bản vừa mới được bắt đầu. Mặc dù rất ít ai biết được trận chiến này, song nó vẫn quan hệ mật thiết với Chiến tranh thế giới thứ hai. Nó được coi là trận đánh mang tính quyết định của Chiến tranh thế giới thứ hai.
