Bộ ảnh tư liệu dưới đây chụp đám cưới vua Bảo Đại và Nam Phương Hoàng hậu được tổ chức tại Huế ngày 24.3.1934.
Trong số báo ngày 31 tháng 3 chúng tôi đã viết về việc hoàng đế trẻ Bảo Đại của xứ An Nam, phá bỏ các truyền thống cổ xưa của đất nước mình, đã chọn kết hôn với một cô gái không thuộc tầng lớp quý tộc của triều đình, mà chỉ thuộc một gia đình danh giá và giàu có ở xứ Nam Kỳ, Cô Nguyễn Hữu Thị Lan hay còn gọi là cô Nguyễn Hữu Hào theo tên người cha của cô, người được giáo dục theo nền văn hóa phương Tây, giống như vị hoàng đế, và là người mà ông đã quen biết ở Paris.
Đám cưới đã được tổ chức thật hoành tráng tại Huế ngày 24 tháng 3 năm 1934, những bức ảnh chúng tôi đăng lại ở đây là khúc dạo đầu, một trong hai ảnh này cho thấy vị hoàng hậu tương lai vừa đến vùng đất An Nam, để chào đón cô tại biên giới, nơi được đặt tên thơ mộng là “Đèo Mây” tức Đèo Hải Vân ngày nay, Hoàng đế đã cử Hoàng tử Bửu Liên [tên đúng của ông là Bửu Liêm, em vua Thành Thái] và vợ của ông ta đến gặp cô, họ là những người đầu tiên bày tỏ lòng tôn kính và dâng lời cầu chúc cho vị hoàng hậu tương lai.
Bức ảnh kia của chúng tôi cho thấy vị tân hoàng hậu trẻ, mặc trang phục Đông Dương, mặc dù bình thường cô thích trang phục kiểu Âu hơn, khi cô rời dinh thự được dành riêng cho cô cư trú ở Huế, để đi vào Cấm thành, trên đường cô đi qua, những đám đông người dân An Nam tụ tập, và nụ cười duyên dáng của tân hoàng hậu làm khơi thêm sự tò mò cùng với những biểu hiện của sự cảm thông và lòng kính trọng.
Hôn lễ này đã có một tác động đáng kể ở khắp xứ An Nam vì nó là một dấu hiệu hữu hình của tinh thần hiện đại mà Bảo Đại có ý định đưa vào trong triều đại của ông.
______________________________
Trong lịch sử tất cả các nước trên thế giới không riêng gì ở Việt Nam việc trở thành hoàng hậu dường như là ước mơ của nhiều người, không dám có điều kiện hay yêu cầu gì khác, thế nhưng riêng với Nam Phương hoàng hậu, vua Bảo Đại đã phải bỏ qua nhiều điều cấm kỵ, thậm chí bãi bỏ luôn cả hậu cung chỉ để cưới được bà làm vợ.
Thưở xưa Triều nhà Nguyễn rất kỵ việc sắc phong hoàng hậu sớm, ngoại trừ Thừa Thiên Cao hoàng hậu và Thuận Thiên Cao hoàng hậu thời vua Gia Long đầu nhà Nguyễn ra, cho đến tận cuối nhà Nguyễn, trước thời vua Bảo Đại, thì phi tần chết rồi mới có người được phong làm hoàng hậu, thế nhưng ngày cưới cũng chính là ngày mà vua Bảo Đại tuyên bố sắc phong cho Nam Phương hoàng hậu, vua cũng bãi bỏ luôn cả hậu cung và cam kết “một vợ một chồng” với bà, mặc dù sau này Bảo Đại đã liên tục có thêm những cuộc tình khác (mà trong đó hai người được gọi là “thứ phi”, mặc dù ông đã thoái vị), nhưng trong suốt những năm đầu ngồi trên ngai vàng, quả thật vua Bảo Đại đã rất trân trọng và tuân thủ lời hứa đối với Nam Phương hoàng hậu, sự buông thả này có lẽ chỉ có Bảo Đại và những người quanh ông ở thời điểm khó khăn những năm 1940 mới biết được chính xác câu trả lời…,nhưng rốt cuộc thì hoàng hậu Nam Phương mang trong mình điều gì mà khiến vua Bảo Đại phải phá bỏ các phép tắc và vượt qua sự phản đối của hoàng tộc để cưới được bà.
– Cuộc gặp gỡ định mệnh
Trong hồi ký của mình, vua Bảo Đại kể rằng cuộc gặp gỡ đầu tiên giữa ông và Nam Phương hoàng hậu diễn ra tại Đà Lạt vào mùa hè năm 1933, trong bữa tiệc của quan Đốc lý người Pháp, còn hoàng hậu Nam Phương thì kể: Hôm đó ông Darle, Đốc Lý thành phố Đà Lạt gởi giấy mời cậu Lê Phát An và tôi đến dự dạ tiệc ở Hotel Palace.
Tôi không muốn đi nhưng cậu An tôi năn nỉ và hứa với tôi là chỉ đến tham dự một chút và vái chào nhà Vua xong là về nên tôi phải đi một cách miễn cưỡng và tôi cũng chỉ trang điểm sơ sài và chỉ mặc cái áo dài bằng lụa đen mua bên Pháp thôi, chúng tôi đến trễ nên buổi tiệc đã bắt đầu từ lâu.
Cậu tôi kéo ghế định ngồi ngoài hiên thì ông Darle trông thấy, ông ta chạy đến chào chúng tôi rồi nắm tay cậu tôi kéo chúng tôi vô nhà. Vừa đi ông vừa nói: “Ông và cô phải đến bái yết Hoàng thượng mới được”. Khi cánh cửa phòng khách vừa mở, tôi thấy vua Bảo Đại ngồi trên chiếc ghế bành chính giữa nhà. Ông Darle bước tới bên cạnh Vua rồi nghiêng mình cúi chào và kính cẩn nói:
-Votre Majesté, Monsieur Lê Phát An et sa nièce, Mademoiselle Marie Thérèse. (Tâu Hoàng thượng, đây là ông Lê Phát An và người cháu gái, cô Marie Thérèse)
Vua Bảo Đại viết về cảm xúc khi gặp mặt vợ lần đầu: “Lan có một vẻ đẹp thùy mị của người con gái miền Nam, hiền lành và quyến rũ làm tôi say mê”, còn hoàng hậu Nam Phương sau này kể lại rằng: Nhờ các nữ tu ở trường Convent des Oiseux khi trước từng chỉ dạy nên tôi biết phải làm gì để tỏ lòng tôn kính đối với bậc quân vương, vì vậy tôi đã không ngần ngại đến trước mặt Hoàng đế quỳ gối và cúi đầu sát nền nhà cho đến khi thấy bàn tay cậu tôi kéo tôi dậy mới đứng lên.
Vua gật đầu chào tôi đúng lúc tiếng nhạc vừa trỗi theo nhịp Tango, Ngài ngỏ lời mời và dìu tôi ra sàn nhảy rồi chúng tôi bắt đầu nói chuyện, về sau, khi đã trở thành vợ chồng, Ngài mới cho tôi biết hôm đó Ngài rất chú ý cách phục sức đơn sơ của tôi. Tôi nghĩ rằng tôi được nhà vua lưu ý một phần do trong suốt buổi dạ tiệc chỉ có tôi là người đàn bà Việt Nam duy nhất nói tiếng Pháp và theo cung cách lễ nghi Âu tây đối với ngài.
Bảo Đại cũng viết trong cuốn “Con rồng Việt Nam” rằng: Sau lần hội ngộ đầu tiên ấy, thỉnh thoảng chúng tôi lại gặp nhau để trao đổi tâm tình. Marie Thérèse thường nhắc đến những kỷ niệm ở trường Couvent des Oiseaux một cách thích thú. Cũng như tôi, Marie Thérèse rất thích thể thao và âm nhạc. Nàng có vẻ đẹp dịu dàng của người miền Nam pha một chút Tây phương. Do vậy mà tôi đã chọn từ kép Nam Phương để đặt danh hiệu cho nàng, các vị Tiên Đế của tôi cũng thường hướng về người đàn bà miền Nam.
Nếu tôi nhớ không sai thì trước Hoàng hậu Nam Phương, có đến bảy phụ nữ miền Nam đã từng là chủ nhân của Hoàng thành Huế, khi chọn phụ nữ miền Nam làm vợ, hình như đức Tiên Đế và tôi đều nghĩ rằng trước kia đức Thế Tổ Cao Hoàng đã được nhân dân miền Nam yểm trợ trong việc khôi phục giang sơn, chính đó là sự ràng buộc tình cảm giữa Hoàng triều Huế với người dân miền Nam.
Nhưng để đến được với nhau, vua Bảo Đại và Nam Phương hoàng hậu còn phải vượt qua hai khó khăn lớn là tôn giáo và sự ngăn cản của triều đình.
Có một chi tiết rất thú vị trong đám cưới vua Bảo Đại và Nam Phương Hoàng hậu liên quan đến tiền mừng cưới. Theo nhiều tư liệu lịch sử thì An Định Vương – Lê Phát An (cậu ruột của bà Nam Phương) đã mừng đám cưới của cháu gái một số tiền khổng lồ là 1 triệu đồng Đông Dương, tương đương với… 20000 lượng vàng thời điểm đó!
