Dòng họ Lý ở Hàn Quốc

800 năm đã qua, giờ đây có quá ít tư liệu về sự kiện lịch sử này. Những tư liệu hiếm hoi tìm được lại ít nhiều khác nhau về dữ kiện.

Khoảng 800 năm trước, sau một biến cố lịch sử, nhiều người trong dòng họ nhà Lý của đất Việt đã lên thuyền vượt biển đến xứ Cao Ly (tức bán đảo Triều Tiên). Qua bao vật đổi sao dời, dòng họ Lý ly hương đã xây dựng cơ nghiệp trên đất khách đến tận ngày hôm nay với những hậu duệ thành đạt.

Đền thờ tám vị vua triều Lý tại Bắc Ninh (đền Lý Bát Đế) – Ảnh tư liệu

Hoàng tử là ai?

Ngày 17-10-2006, trong bài viết “Hàn Quốc và Việt Nam ngày càng xích lại gần nhau” đăng trên website của Đại sứ quán Hàn Quốc tại VN có viết về sự kiện này như sau: “Khoảng 800 năm trước, một vị hoàng tử của VN đã phải chạy trốn sang vương quốc Goryeo, chính là Hàn Quốc ngày nay. Vua Kojong của vương quốc Goryeo (1192-1259) nồng nhiệt tiếp đón vị hoàng tử của VN cùng những tùy tùng của ông và ban tặng cho họ tên gọi “dòng họ Lý ở Hwasan” vào năm 1226”. Vị hoàng tử đó là ai?

Trước khi lên đường sang Hàn Quốc tìm gặp hậu duệ dòng họ Lý ở xứ người, chúng tôi đã tìm lại nhiều tài liệu chính sử như Đại Việt sử ký toàn thư, Việt Sử tân biên, Khâm định Việt sử thông giám cương mục… để biết thêm về sự kiện này. Các tài liệu này đều viết rất rõ về các đời vua nhà Lý, song tuyệt nhiên không có một chi tiết nào nhắc đến “vị hoàng tử chạy trốn”. Riêng trong Đại cương lịch sử Việt Nam (tập I, NXB Giáo Dục 1997) có một chi tiết ngắn ngủi: “Mùa xuân năm Bính Tuất (1226), Trần Thủ Độ giữ chức thái sư thống quốc, truất bỏ ngôi thượng hoàng của Lý Huệ Tông… Trần Thủ Độ thực hiện nhiều biện pháp kiên quyết, diệt trừ thế lực còn lại của nhà Lý. Một số hoàng thân tìm cách di cư ra nước ngoài như Lý Long Tường chạy sang Cao Ly”.

Vậy hoàng thân Lý Long Tường sang Cao Ly chính là vị hoàng tử chạy trốn? Theo tài liệu lịch sử, vua Lý Anh Tông có bảy người con là Long Xưởng, Long Minh, Long Đức, Long Hòa, Long Ích, Long Trát và Long Tường. Hoàng tử Long Trát được đưa lên ngôi lúc 26 tháng tuổi, hiệu là Cao Tông, sau truyền ngôi cho con là Long Sảm, hiệu là Huệ Tông. Như vậy Lý Long Tường là con thứ của vua Lý Anh Tông, em của vua Lý Cao Tông và là chú của vua Lý Huệ Tông. Một tài liệu khác còn xác định Lý Long Tường do hiền phi Lê Mỹ Nga hạ sinh vào năm Giáp Ngọ 1174.

Trở lại bối cảnh lịch sử lúc giao thời nhà Lý – Trần, vào năm 1225 Trần Thủ Độ tổ chức một cuộc đảo chính khôn khéo đưa cháu là Trần Cảnh, tức Trần Thái Tông lên ngôi, lật đổ nhà Lý lập ra nhà Trần (chính thức vào ngày 12 tháng chạp năm Ất Dậu, tức ngày 11-1-1226).

Năm 1226, Trần Thủ Độ thanh trừng 300 người trong hoàng tộc họ Lý vào ngày giỗ tổ Lý Công Uẩn ở Đông Ngàn. Chính sự kiện đẫm máu này đã khiến nỗi lo sợ của Lý Long Tường (lúc bấy giờ là thân vương duy nhất nắm nhiều quyền hành, tước Kiến Bình vương) lên đến đỉnh điểm, sớm muộn gì ông cũng sẽ bị diệt trừ nên đã mang gia quyến và đội thủy quân thực hiện cuộc di cư bằng đường biển.

Hành trình sóng gió

Cuộc di cư vượt biển của Lý Long Tường và gia quyến có nhiều tình tiết lẫn nhiều dị bản. Theo tài liệu của Bách khoa từ điển mở Wikipedia: “Lý Long Tường đã mang đồ thờ cúng, vương miện, long bào và thanh thượng phương bảo kiếm truyền từ đời vua Lý Thái Tổ cùng sáu ngàn gia thuộc qua cửa Thần Phù, Thanh Hóa chạy ra biển Đông trên ba hạm đội. Đoàn thuyền bị bão dạt vào Trấn Sơn, huyện Bồn Tân, tỉnh Hoàng Hải, trên bờ biển phía tây Cao Ly (gần Busan ngày nay)”. Cuối tháng 10-2006, phóng viên Tuổi Trẻ đã đến cảng Busan (Hàn Quốc), có dịp xác minh qua gia phả và hậu duệ dòng họ Lý, nhưng chưa tìm được bất cứ manh mối nào cho thấy đoàn thuyền của Lý Long Tường dạt vào khu vực gần Busan.

Bản đồ hành trình trên biển của Lý Long Tường đến Cao Ly năm 1226 – Ảnh tư liệu

Một dữ liệu khác ở diễn đàn lịch sử – văn hóa sinh viên Đông du tại Nhật viết: “Lý Long Tường cùng với Lý Quang Bật (là em của học sĩ Lý Quang Châm đã bị Trần Thủ Độ giết trong cuộc diệt trừ dòng họ Lý) mang đồ thờ cúng chạy ra biển Đông. Một thuyền bị bão dạt vào Trung Hoa không rõ sống chết ra sao”.

Theo tiểu thuyết dã sử Hoàng thúc Lý Long Tường của nhà văn, nhà nghiên cứu Kang Moo Hak thì Lý Long Tường có ghé Nam Kinh, Trung Hoa, nhưng khi ấy nhà Tống đã chấp nhận sứ thần nhà Trần (đồng nghĩa với việc công nhận vương triều mới của nước Đại Việt) nên ông đành phải tiếp tục đi tìm nơi nương tựa khác.

Theo thu thập cứ liệu lịch sử của nhà văn Vũ Ngọc Tiến (Hà Nội), đoàn thuyền vượt biển của Lý Long Tường “lênh đênh trên biển gần một tháng thì gặp bão lớn, phải ghé vào Đài Loan lúc đó hoang vu, thưa vắng người. Ở đó ít lâu, người chết vì đói hoặc say sóng, bệnh tật mất già nửa. Long Tường quyết định đi tiếp, nhưng con trai là Lý Long Hiền (có tài liệu viết tên là Lý Đăng Hiền) ốm nặng, cùng gia đình và 200 thuộc hạ ở lại đảo Đài Loan”.

Tại sao Java và JavaScript lại có tên gọi tương tự nhau?

Chính chi tiết này đã làm nảy sinh một dấu hỏi khác từ nhiều học giả quốc tế thời gian qua: liệu cựu lãnh đạo Đài Loan Lý Đăng Huy có phải là hậu duệ của Lý Đăng Hiền – con trai Lý Long Tường năm xưa không? Cho đến nay vấn đề lịch sử này vẫn còn tồn nghi.

Gia phả hậu duệ dòng họ Lý tại Hàn Quốc cho biết vào mùa thu năm 1226, hạm đội của Lý Long Tường đã tấp vào cửa biển Ongjin-gun (Khang Linh), tỉnh Hwanghae (Hoàng Hải) thuộc phía đông bắc bán đảo Triều Tiên. Toàn bộ đoàn thuyền còn hơn 1.000 người sống sót đều lấy họ Lý để tỏ lòng trung thành và biết ơn Lý Long Tường.

___________________

Tích xưa kể rằng nhà vua Cao Ly Kojong nằm mộng thấy một con chim cực lớn bay từ phương nam đậu lại bên bờ Tây Hải, như báo điềm gặp được dũng tướng phương xa. Nhưng tại sao từ một hoàng thân thất thế chạy loạn từ nước Đại Việt xa xôi, Lý Long Tường được trọng dụng và oai phong lẫm liệt nơi xứ người?

Sau đêm mộng báo điềm, nhà vua Kojong sai người đến Tây Hải tìm kiếm và gặp được hạm đội của Kiến Bình vương Lý Long Tường vừa trôi dạt vào bờ. Vị hoàng thân nước Nam được diện kiến nhà vua và các đại thần triều Goryeo.

Tướng quân tha hương

Theo các tài liệu chúng tôi thu thập được qua chuyến đi Hàn Quốc, nhà vua Kojong đối đãi rất tốt với hoàng thân Lý Long Tường, đồng ý cho trú ngụ tại một khu đất rộng ở Hae-ju, tỉnh Hwang-hae (Hoàng Hải). Từ đó, hoàng thân Lý Long Tường cùng tướng sĩ, thân bằng quyến thuộc bắt tay xây dựng cuộc sống lưu vong trên đất khách bằng các nghề trồng trọt, chăn nuôi, đánh cá và cả mở trường dạy thi phú, lễ nhạc, võ thuật…

Những hậu duệ Lý Long Tường đang sinh sống tại Seoul khi kể lại dòng dõi của mình đã không giấu niềm hãnh diện về sự kiện vẫn còn lưu trong nhiều sách sử cổ hay truyện dã sử Hàn Quốc về “Hoa Sơn tướng quân”: “Năm Quí Sửu 1253, quân Mông Cổ cậy binh hùng tướng mạnh xâm lăng Cao Ly. Lý Long Tường năm ấy đã vào tuổi thất thập cổ lai hi, nhưng vẫn cưỡi ngựa trắng đôn đốc binh sĩ, dân chúng trong vùng xây thành An Nam chống trả quân Mông Cổ suốt năm tháng ròng.

“Thụ hàng môn” – nơi có bia ghi ơn công trạng Lý Long Tường tại Hoa Sơn – Ảnh chụp lại  từ “Hoa Sơn Lý thị tộc phổ”

Ông còn mang binh pháp Đại Việt ra để tham mưu cho các tướng lĩnh Cao Ly và kết quả cùng lập chiến công lớn khi đánh bại giặc Nguyên Mông”. Vua Kojong đã phong Lý Long Tường làm tướng quân, cho lập bia ghi ơn công trạng Lý Long Tường tại nơi quân Nguyên Mông đầu hàng (gọi là “Thụ hàng môn”), đổi tên nơi họ Lý trú ngụ là Hoa Sơn. Nên từ đó dân chúng trong vùng suy tôn Lý Long Tường là Hoa Sơn tướng quân hay Bạch mã tướng quân (dũng tướng cưỡi ngựa trắng).

Một điều khiến hậu duệ họ Lý ngày nay không khỏi xúc động là chi tiết gia phả kể lại năm xưa, dù được vua sở tại trọng thị, lập chiến công hiển hách nhưng Hoa Sơn tướng quân vẫn không nguôi nỗi nhớ về quê cha đất tổ. Ông cho xây dựng một ngôi đình kiểu Đại Việt để thờ các vị vua Lý và muốn mọi người có một nơi chốn cụ thể để hoài niệm cố hương. Vào cuối đời, ông hay lên đỉnh núi Quảng Đại, ngồi nhìn về phương Nam xa xăm mà lệ tuôn trào vì nỗi nhớ quê. Vì thế ngày nay nơi này được gọi là Vọng quốc đàn.

Theo văn bia nơi “Thụ hàng môn” ở Ongjin, con cháu Hoa Sơn tướng quân có rất nhiều người đỗ đạt làm quan, giữ học vị cao hoặc có chức tước trọng thị trong triều đình Cao Ly. Tại Hàn Quốc là đến hậu duệ đời thứ 6 của Lý Long Tường, danh sĩ Lee Maeng Woo trung thành với triều đình Goryeo đến nỗi khi triều đại vua Chosun bắt đầu thì ông quyết từ quan trở về quê ở ẩn để thể hiện lòng trung nghĩa “một tôi trung không thể thờ hai vua”. Các hậu duệ họ Lý cho rằng cha ông họ “đã thể hiện truyền thống về sự trung thành và chính trực rất đáng tự hào trên đất khách!”.

Gia phả Lý Hoa sơn cho biết trên đất Cao Ly, dòng dõi họ Lý lại chia làm hai nhánh rẽ. Một số hậu duệ của Lý Long Tường từ Hoa Sơn đã di cư xuống miền Nam (tức Hàn Quốc ngày nay), lập nghiệp tại vùng An-dong và Bong-hwa (gần thành phố lớn Daegu). Qua nhiều đời, đến khi xảy ra cuộc chiến Triều Tiên thập niên 1950, cũng như nhiều người Triều Tiên, con cháu dòng họ Lý lại thêm một lần chia ly sống ở hai miền Triều Tiên. Hiện nay dòng họ Lý Long Tường ở Hoa Sơn ngày xưa còn khoảng 1.500 hộ ở CHDCND Triều Tiên, còn ở Hàn Quốc thì trên 600 người. Hằng năm vào dịp Tết Nguyên đán, các hậu duệ họ Lý lại về Hoa Sơn dự lễ tế tổ, gióng lên chín tiếng trống tượng trưng cho chín đời vua triều Lý để mọi người tưởng nhớ quê hương.

“Tuy sống xa vạn dặm…”

Trải qua mấy trăm năm, các hậu duệ họ Lý ly hương đã có nhiều người tìm đường quay trở về cố hương. Báo chí Sài Gòn trước năm 1975 đã đưa tin tổng thống Đại Hàn dân quốc lúc bấy giờ là Lý Thừa Vãn (Syngman Rhee) khi sang Nam VN (ngày 6/11/1958) đã tuyên bố rằng tổ tiên ông là người Việt.

Trung Hiếu đường do hậu duệ Lý Long Tường xây theo kiểu kiến trúc mái đình Đại Việt tại Bong-hwa (Hàn Quốc) – Ảnh chụp lại từ “Hoa Sơn Lý thị tộc phổ”

Dòng họ Lý gốc Việt tại Hàn Quốc thừa nhận cựu tổng thống Lý Thừa Vãn là hậu duệ đời thứ 25 của hoàng thân Lý Long Tường. Nhiều người thuộc dòng họ Lý tại Hàn Quốc còn cho biết trước năm 1975, ông Lý Khánh Huân – hậu duệ đời thứ 30 của Lý Long Tường – đã cất công sang Sài Gòn tìm kiếm cội nguồn nhưng ông chưa thể toại nguyện trong lúc đất nước VN còn chiến tranh.

HÁI DỪA... 1

Tại Seoul, qua sự giúp đỡ của các đồng nghiệp Hàn Quốc, chúng tôi đã có được một bộ phim tư liệu quí giá do Đài truyền hình quốc gia KBS thực hiện về dòng họ Lý gốc Việt tại Hàn Quốc (phát sóng cuối năm 1995).

Bộ phim chứa thông tin về một cột mốc quan trọng: Ngày 18/5/1994, người con của ông Lý Khánh Huân là ông Lý Xương Căn – hậu duệ đời thứ 31 – đã sang VN, lần đầu tiên về đến tận từ đường họ Lý ở làng Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh để làm lễ cúng bái tổ tiên ở đền Lý Bát Đế (thờ tám vị vua Lý).

Ông Lý Xương Căn (từng làm Chủ tịch Ủy ban tổ chức những người họ Lý gốc Việt ở Hàn Quốc) đã ghi vào sổ lưu niệm tại đền Lý Bát Đế rằng: “Cháu chắt xin thề nguyện không làm điều gì tổn thương đến vong linh tổ tiên bằng cả tinh thần và sứ mệnh đặc biệt”. Các hậu duệ họ Lý cho rằng có thể hiểu “sứ mệnh đặc biệt” ở đây chính là việc tìm lại được quê cha đất tổ như nỗi mong đợi hàng trăm năm qua của dòng dõi.

Năm 1995, người con hậu duệ đời thứ 31 ấy lại trở về VN nhiều lần. Ông dự lễ kỷ niệm Quốc khánh 2/9 tại quảng trường Ba Đình, được gặp Tổng bí thư Đỗ Mười và đã tặng nhà lãnh đạo VN tấm liễn có dòng chữ đầy ý nghĩa: “Tuy sống nơi xa vạn dặm. Nhưng lòng vẫn luôn hướng về Việt Nam”. Năm 2001, ông Lý Xương Căn thành lập Công ty cổ phần Việt Lý hoạt động trong ngành xử lý nhựa ở Hà Nội. Năm 2005, ông bắt đầu xúc tiến việc xây nhà thờ tổ tại huyện Từ Sơn.

Sau bộ phim tư liệu của Đài KBS, đến lượt Đài truyền hình tư nhân SBS cũng sang VN thực hiện phóng sự tài liệu về chuyến đi tìm về cội nguồn của những hậu duệ Lý Long Tường mang tên “Trở về quê hương sau 800 năm”. Phóng sự này phát sóng tại Hàn Quốc năm 2002 tiếp tục tạo nên sự xúc động đối với nhiều người mang dòng họ Lý sống trên đất khách.

Ngày trở về

Tuy không sử dụng được tiếng Việt để nói chuyện nhưng ánh mắt Lý Tường Tuấn ngời niềm hạnh phúc khi kể về cội nguồn của mình: “Tôi sinh ra ở Myungdong (trung tâm Seoul). Tôi luôn nhớ ơn cha vì chính cha đã cho tôi biết nguồn gốc và tổ tiên của mình. Sinh thời, ông là một người làm việc có đạo đức và luôn dạy chúng tôi tính siêng năng cũng như tính chịu đựng vượt qua thử thách, và điều quan trọng là phải biết yêu kính nguồn cội của mình”.

“Khi xem tivi hoặc nghe những câu chuyện nói về VN, cha mẹ và những người thân trong gia đình tôi thường nhắc nhở: con chính là hậu duệ của hoàng thân Lý Long Tường, có nguồn gốc từ VN, phải sống sao cho xứng đáng với con dòng cháu giống” – ông Tuấn kể. Rồi lớn lên, dù cuộc sống với biết bao bộn bề trong công việc kinh doanh, ông vẫn dành thời gian để tìm hiểu cội nguồn của mình. “Trước khi đến VN, tôi cũng chỉ ý thức một cách mơ hồ về nguồn gốc của mình. Tuy nhiên, những lần đến VN đã thôi thúc trái tim tôi: cội nguồn, gốc rễ Việt đã nằm sâu trong máu thịt và từ đây một nửa cuộc đời tôi thuộc về quê hương thứ hai” – ông Tuấn tâm sự.

Ông Tuấn bồi hồi nhớ lại: “Tôi vẫn nhớ như in giây phút đầu tiên đặt chân đến VN vào năm 2003, lúc cửa máy bay vừa mở ra ở sân bay Nội Bài, tôi đã cảm nhận được một cảm giác thật khác lạ: người Hàn vốn không quen với khí hậu nóng bức, nhưng với cơ thể tôi lúc đó, cái nóng này dường như rất dễ chịu và thân quen”. Kể từ đó, ông Tuấn bắt đầu tìm đến VN đều đặn. Chỉ trong ba năm qua, ông đã trở về đất tổ hơn 30 lần.

Ấn tượng nhất với ông Tuấn là khi về dự lễ hội kỷ niệm dòng họ Lý ở làng Đình Bảng (Bắc Ninh) vào ngày rằm tháng ba âm lịch hằng năm. Khi được người dân ở đó xem như người thân xa quê lâu ngày trở về, ông đã không kìm được nước mắt. “Mỗi lần về quê hương, tôi có dịp hình dung công lao của triều đại nhà Lý thời xưa.

Việc cụ tổ Lý Long Tường đã rời VN đến Triều Tiên là sự kiện lịch sử cho thấy mối lương duyên gắn bó giữa hai dân tộc. Điều làm tôi sung sướng và cảm thấy hạnh phúc nhất là đi đâu, gặp người VN nào họ đều xem tôi như người thân trong nhà, không còn hàng rào khoảng cách. Là hậu duệ dòng họ Lý, tôi khao khát góp tay giúp đỡ sự phát triển kinh tế của VN” – ông Tuấn bộc bạch.

Bắc một nhịp cầu

Từ cửa sổ này của căn hộ tại Seoul, ông Lý Tường Tuấn thường nhìn về phương Nam để “mỗi ngày có thêm tình yêu xứ sở” – Ảnh: Trung Nghĩa

Và người hậu duệ dòng họ Lý ấy đã không nói suông. Ông Lý Tường Tuấn quyết định đầu tư lớn về VN thông qua Tập đoàn tài chính Golden Bridge (Cầu Vàng) do ông thành lập vào năm 2000. Hiện nay, Golden Bridge đang sở hữu nguồn vốn khoảng 300 triệu USD với mười công ty con bao gồm công ty cho vay tài chính, công ty điều hành quĩ đầu tư, công ty chứng khoán, tái cơ cấu doanh nghiệp…

Ông nói rằng dòng máu Việt trong ông đã đưa ông trở về với đất Việt yêu dấu. Đầu năm 2006, ông thành lập văn phòng đại diện Golden Bridge tại Hà Nội và đến tháng 9-2006 Golden Bridge chính thức khai trương công ty của mình tại Hà Nội với số vốn ban đầu hơn 1 triệu USD. Ngày khai trương, ông mời 150 nhân viên của mình sang VN, vì như ông nói, “để cho họ thấy quê hương của tôi xinh đẹp và có tiềm năng phát triển như thế nào”.

Nói về mục tiêu lâu dài sắp tới tại VN, ông chủ tịch họ Lý rạng rỡ: “Chúng tôi sẽ hoạt động lâu dài ở VN, Golden Bridge cũng đang có kế hoạch đầu tư vào lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng, bất động sản, giáo dục… Chúng tôi sẽ tài trợ sinh viên VN du học MBA, hỗ trợ hoạt động quảng bá VN tại Hàn Quốc. Chúng tôi muốn Golden Bridge không phải là một công ty Hàn Quốc mà còn là một công ty của VN, là một nhịp cầu nối giữa hai quốc gia”.

Ông Lý Tường Tuấn có năm người con. Ban đầu, khi ông Tuấn nói với các con rằng tổ tiên của chúng là người VN, chúng đã lắc đầu nguầy nguậy hệt như năm xưa cha chúng chưa hiểu lời ông nội. “Bây giờ, các con tôi đã bắt đầu hỏi han về đất nước VN, rất muốn đến đất nước này – ông Tuấn kể và quả quyết – Tôi sẽ luôn dạy bảo con tôi rằng chúng là người gốc VN và phải tự hào về điều này”. Mỗi lần sang VN, ông đều lân la vào các quầy sách tìm mua cho các con những quyển sách về văn hóa VN.

Ông bảo: “Tuổi thơ tôi đã trải qua một thời gian thiếu thông tin về VN nên tôi không muốn con mình thiếu thốn như vậy nữa. Chúng phải biết, phải hiểu và hiểu thật rõ về quê cha đất tổ của mình”. Bốn con đầu của ông Tuấn đang du học ở Mỹ, Anh và Trung Quốc. Riêng với con út Lee Roo Lee mới lên 9, ông Tuấn cho biết ông đã quyết định cho sang VN học sau khi cháu học hết chương trình cấp II tại Hàn Quốc. Ông kể: “Tôi đã nói chuyện với cháu rồi và cháu đã rất vui vẻ đồng ý khi hiểu ra rằng việc sang VN học chính là về với đất tổ của mình, về với cội nguồn của mình”.

Ông Tuấn cảm thấy tiếc khi giờ đây công việc kinh doanh vẫn còn bộn bề nên ông chưa thể ở lại luôn VN. Tuy nhiên, ông sẽ phấn đấu đúng vào dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội tới đây, tức vào năm 2010, ông sẽ chính thức nhập cư sống lâu dài ở Hà Nội. “Đó là niềm khát khao lớn nhất của tôi trong quãng đời còn lại” – ông chủ tịch họ Lý ao ước.

Một điều ưu tư nữa của ông Tuấn là mỗi lần ông sang VN, nhiều người cứ luôn gọi ông là người Hàn Quốc, người nước ngoài. Ông nói: “Xin đừng gọi tôi là người nước ngoài nữa, tôi là người VN mà. Cũng đừng gọi tôi là ông Lý, hãy gọi tôi là ông Tuấn theo cách gọi của người Việt”. Ông nói bây giờ ông đang là người sống xa quê Việt, song dòng máu Việt trong ông không ngừng thôi thúc…